CINGKHUP LE NGAMBAWM TANGTHU ( the legend of cingkhup and ngambawm )


Nidanglai-in a kithutuak mahmah lawmta nih om uh-a, lo peuh a kilawm thei zel uh hi. Ni khat ni ciangin anih un pasal a nei tuak uh hi. Lamdangtakin a gilnat uleh a sung vua nautat a kituak hi. Amau zong lamdangsa-in kikum uh a, "Lawm aw, i naute numei tuak a hih uh leh kizawl sakin, pasal tuak ahih uh leh zong kizawl sak ni. Numei leh pasal ahih uleh kitengsak ni" ci-in a kiciam uh hi. Nau hong neihtuak ciangun khat numei, khat pasal hong hi-a a pasal Ngam Bawm phuakin a numei Cing Khup a phuak uh hi.


Anau neih nungun zong lawmtate kingaihna beituanlo-in lo khawng akilawm den lai uh hi. Lamdang takin naungek tegel a gilkial hun u leh a kah hun bang a kituak theizel hi. Nauluai khat-a asial khop ciangun a kah uh dai a, asial tuam ciangun a kapzel uh hi. Asa uh akisukkhak peuhleh cingh uh-a kep zong kullo hi. Khangto zelin hong tual taithei ta uh a, kimawl khawmin kithuah den uh hi. Ataksa uh akhan' tawh kizui-in akingaihna uh zong khang-a, nungak tangval hong hih ciangun, a nute bangin nasep silbawlna-ah kilawmin singnuai gammualah akithuah den uh hi.



Nikhat, Ngam Bawm' pa sabetna-ah tuahsia-in hong si a, Ngam Bawm tagah suak hi. Apa' sihnungin zawng hiaihiai uh a, puansilh nikteen kisia-in gentheitakin Ngam Bawm anu tawh khosa uh hi. Himah leh Cing Khup leh Ngam Bawm kingaihna bel kiamtuanlo-in khang zaw hi. Tua ciangin Cing Khup' nu a lungkia-in, Cing Khup a tai theizel hi. A nu'n a taitai ciangin Cing Khup in Ngam Bawm a itna lian semsem a; atawpna ciangin Cing Khup' nu-le-pate in khua dang-ah a pemkhiat pih uh hi. Himahleh itna in gamla leh nai theilo-in Ngam Bawm azu aham thuakin singnuai gammual tawnin Cing Khup heelin va kuan den hi. Lampi a thelnah lakkhawngah a khawl ciangin singkung peuhah kahin la asa zel hi.


“Amual in hong hal kamkei mual in hal
Hal zolo e Zawl Cing ngai ing e,
A tui in hal ciautui in hong hal
Halzo lo e Zawl Cing ngai ing e”

Vang kingaihna hangin nikhat melmuhloh zong a kum kivei bang ahih manin Cing Khup leh Ngam Bawm om zolo tuak uh a, apasal zaw Ngam Bawm, Cing Khupte' innah ava lengla hi.

Cing Khup nu'n, "Hong hawh nawn dah mai in Cing Khup' gentheih ding deih ke'ng." ci-in zawn ko gawp hi. Ngam Bawm ciah a, Cing Khup' nu'n, "Ngam Bawm tagah genthei ahih lam theilo na hiam? Sithuaisa-in, tawpsan in" ci a atai Ngam Bawm in na za sim hi. Tua bang thu a zak ciangin Ngam Bawm lungliap leh duangvulin a hehtha peuh suakin Cing Khup nu' a cina mai leh cih bang khawng peuh ngaihsunin a khasiatna la a sa hi:

"Cing Khup nu’ tongsuah siahkun a ka ngaih,
Cing Khup tawh laitawi ton lo aw e.
Ka luankhi'n tuibang hong tuum hi e,
Cing Khup na tun in na tun lungmawl in sanggah lua hong ci"

"Sanggah muantu-ah va bual leng e,
Laukha selo aw omlai tang thei leng,
Na tun sung nekin neinuam ing e."

Cing Khup' nu'n nak kham lua ahih manin dainawl peuhah akithuah uh hong kulta a; atawpna ciangin amaugel' ki-itna khuakim khuapam-ah thangin mite in hehpih mahmah uh a, a kiteen theih ding uh a deihsak mahmah uh hi. Gamlak khawngah vakin lasa-in kumkhen hun kikhekte, huihkhi laang leh vasa hamte'n a lungzuan uh phawngin sing leh lopa banga kihekkhawm ding bang a lunggulh uh hi.

"Cing Khup leh Ngam Bawm liangvai lua sang e,
Gamah tangnah silhpuan in nei e.
Cing Khup leh Ngam Bawm liangvailua sang e,
Puanbang pomna'n leibang lel ve vua,

Cinghim khimin zing hong zialkhawm hen aw,
Banzal naangbang hong henkhawm hen aw.
Cing Khup ka ngaih manin tuanglam i tungah,
Khawkhang phaikhin sem e vuang ngel-ngel.

A singzing nuai-ah tangnah lam nuai-ah,
Zawlcing sialbang giahpih nuam ing e,
Thangvan ging dimdim laikhun thawn cia,
Puanbang pomna'n leibang lel ve vua"

Cing Khup leh Ngam Bawm in a lungsim uhah ngaihsunsunin, a tawpna ciangin Cing Khup in, "Ka nu leh ka pa va hopih himhim ning in, bang agen uh hiam?" ci-in zahtak maizum zong khual zo nawnlo-in a itna uh atangtun sak nadingin Ngam Bawm in Cing Khup' nu leh pa ava hopih hi. Cing Khup' nu'n na ko gawp kik ahih manin zum leh daiteng thuakin khasia-in hong ciah kika:

"Ka tun va dong aw Ka zua va dong aw,
Khuakhal tuibang kei hong la ve aw,
Na tun va biang e Na zua va biang e,
Khuakhal tuibang lakna nailo e,"

Tua bangin a zawn a ngauna uh tawh a nun a koko ciangin Ngam Bawm in nuamsa nawnlo banah a lungkia-in a inn vuah a hawh nuam nawn kei hi. Tua banga, a kimuh nawnloh uh ciangin Cing Khup a lungleng mahmah hi. Ni khat ni ciangin Cing Khup a ci hong na a, a thoihthoih hangin a dam tuan kei hi. Atawpna ciangin beidong kisa-in anu-le-pa'n, "Cing Khup a dam sak thei a om leh, nu hi leh kizawl sak ding, pa hi leh kiteng sak ding" ci-in a gen uh hi. Ngam Bawm in tua thu a zak phetin avahawh pah vingveng a, Cing Khup in amel amuh lian tak ciangin hong halh hiaihiai a hong damsiang ta hi.

A damsiang ciangin Cing Khup' nu-le-pa'n a tanu uh Ngam Bawm tawh akiteengsak nuam tuan kei hi. Ngam Bawm hehlua-in, Cing Khup' nu agawt danin kinei-in Cing Khup' lu zaang a samzang khat botkhia-in Ngazamlui pangah suang a delhsak hi. Tua ciangin Cing Khup a cina-in hong gim semsem-a, a nini-in gim hiaihiai hi. Cing Khup gim semsem cih Ngam Bawm in a theih ciangin va delh pah vingveng a, ava muhleh a upmawhna sangin na gim zaw hi. Luigei a, a samzang koih bulh kikleh dam ding cih ngaihsunin ala dingin va kuanpah hi. Himahleh tui na khanga, a samzang na taimang khin ahihmanin mu zolo hi. Tupi heipi tawh asing asuang teng kalin lumlet mah leh a mu zo tuan kei hi. Cing Khup lah ani ani-in kiam hiaihiai ahihmanin atawpna ciangin hong si ta hi. Ngam Bawm dah luan ahih manin la a sasa hi.

"Cing Khup ka ngaih aw sen a ka ngaih aw
Khupching ka ngaih kulsin tang ta e,

Ka siallum pan tang kawlhei liang a bat
Cing sesul sabang ka zuimawhe,

Atui sukin luang damdiai- in luange
Cing aw vaibang na tham na hie,"


Cing Khup hong sih hial ciangin Ngam Bawm lungzuang mahmah a, mawh kisa, a kisuan lah tawh a khasiat tawh inn-ah kikulkhumin sigalin zong va pailo hi. Cing Khup' kha in khenglah lua-a, Ngam Bawm a muhloh ciangin kikhangsak a hankuang-ah a luang kita zolo hi. Sivui dingte beidongin "Ngam Bawm a omloh man hinteh, va sam un" ci-in ava sam uh hi. Ngam Bawm hongpai ngei a Cing Khup' luang kiangah, "Cing aw, kineusak mai in, hi ci ding mah hihang, khasialo-in pai mai in" a cih leh siluang hong neu hiaihiai-in hankuang sungah hong ta hi. Vui ding a hong kisak uleh hankhukah hong kita kei leuleu hi. Ngam Bawm in, "Cing aw, kineusak mai in, hi ci ding mah hihang, khasialo-in pai mai in" hong cih kikleh a luang hong neu hiaihiai kikin hankhukah a vuithei uh hi. A vui zawh un Ngam Bawm in Cing Khup' han tungah Zozam a vasuan hi.

Hun hongpai zel-a, Cing Khup' nu'n atanu leh Ngam Bawm gawm ding hong sawm hi. Ngam Bawm a bawlsiatleh a tunga abawl dante hong kisikta hi. Ngam Bawm pen Cing Khup' nau Sial Cing ading a zolsawm uh hi. Cing Khup nute' lolai-a mawngsing lianpi sim leh mal sun aka zei-zai ahiang in mual bang khum hial khat a po hi. Cing Khup' nun tua mawngsing Ngam Bawm khiasak a Sial Cing tawh kithuahsak dinga lunggeel hi. Tua dingin Ngam Bawm cialding sawmin naanglom khat tawh kuan-a, a bawldan uh kisuangtakin ava gen ngam kei hi. Atua cihna lamin a nanglom lem khinin a hong ciah kik hi. Anu hong kipan kika, a khausum peh tawh a kuan hi. Aman zong gen ngamloin akhausum tawi apehzawh ciangin hong ciah kik hi. Tua khitciangin ava kuan kik leuleu a, a tawpna-ah a va gen hi. Ngam Bawm in zong na nial samlo-in na mang pah vanglak hi. Inn a tun ciangin Sial Cing sam a "Zing ciangin Ngam Bawm sing khiatna-ah na va zui dinga, lolai khawngah na kipuk khemkhem sak dinga, ahong phot ciangin na na kawi zel ding" ci-in thuhilh sim uh hi. Zingkhua hong vakin, sun-an meh limtak bawlin Sial Cing puasak uh-a, lokuan dingin Ngam Bawm va zawnsak hi. Ngam Bawm gawsem leh thau pua kawm, heipi liangbatin Sial Cing' lolam-ah a zui hi.

Lo hong tung uh-a, Ngam Bawm in mawngsing honkhia hi. A kaa khat sun ma hihkhop-a, tua zawhin a katuamah nahteh phahin tu-a gawsem a tum hi. A lungsim mitkha-ah Cing Khup kia mu-in, anu' deihsakloh danleh, tu a Sial Cing adingin azoldante a ngaihsut ciangin Cing Khup longal midang a om thei kei hi.

"Ka silhpuan tang aw ka kaihdial tang aw,
Ka Sial Cing tawh laitawi ton ve aw.

Silhpuansia nong ci kaihdial sia nong cih,
Nang Sial Cing tawh laitawi tawn lo le'ng,

Cing aw na malnuan na tun lungmawl in,
Pamlo sang singsawl khian ei sawl e.

Ka semgua pan tang kawlhei liangbat ing,
Tulsing lel a khua va thil inge,

A u lah ngai ing anau lah ngai ing,
A milai pen ka ngaih tung nung hi,

Cing aw na laukhan' naubang hong nui-in,
Melmuh dingin thilmun hong leng aw,

Cing aw na laukha mel mu nuam ing e
Khattang koi-ah sawlbang na hei hiam?"

Lungzuangtaka gawsem tum a la hongsak ciangin Cing Khup' kha omtheilo-in musi-in hong lenga; Ngam Bawm' tungah hong lam diaidiai hi. Cing Khup' kha muhtheih a hong len ciangin Ngam Bawm in khenglah mahmah a, ni bang tum ngeikei leh a ci hial hi.

"Thilmum hong leng e Cing aw na laukha,
Khau bang ciahna leibang lel maw'ng e,

Cing aw na laukha tangbang i kholh ni'n,
Tung sunni vaibang thamsawt hen aw,"

Sun-an nekhunin Ngam Bawm an ne dingin singkung pan kum suka, a bulah Sial Cing na kipuk khembawlin pheingo dawk henhanin a lum hi. Ngam Bawm in aphot kawmin, "Mita mi nau hi ci dingin kilawm kei" cihsan lel hi. Sun an nekzawhin sing hiang hong khia kika, agim ciangin a ka thuam a gawmsem la-in la asa zel hi. Cing Khup' kha hong kilak kik zel-a, tua bangin a kithuahthuah uh hi. Nitum dek kuanin singhiang lang khat a khiakik hi. Ciah hong hun ta-a, a lungsim in Sial Cing pen Cing Khup hi zaw leh, ci-in a samsam hi.

"Muikhua zingta e, seinou tam gual aw,
Tunsiang sihkhum bang zuanta ni e,

Cing aw na laukha tangbang ka kholh ni'n,
Tung sun ni vaibang thamsawt hen aw,

Ka tem apai a kuah le'ng ci buang ing,
Zawl Cing ka ma-ah pai leh cinge,

Ka tembang mi tem a om ve diam aw,
Zawl Cing bang mi’ nau a om ve diam,

Vabang hong leng aw damtui tanggual aw,
Sialbang lian leng hei nawnlo ding hi,

Ka siallum pan ing na kawlciang pan ing
Cing sesul sa bang ka zui mawh e,"

Hantung a a Zozam suan zong hong pakta a, Ngam Bawm in Cing Khup' muhloh/lawh loh dingin pammaih sa lua hi. Tua pakte amuh ciangin Cing Khup' melmu bangin a kingaihsun hi.

"Ka buktual zang a zozam ka suan in
San in pal ven ngaih in lo mawh e,
Vual in lo thei ka sinlai- ah damtui ata e,"


Hantung a Zozam pak ana kilo theizel hi. Kua lawh hiam cih theinuamin Ngam Bawm in zankhat apang hi. Zanlaitakin sangak khat in hong lo a, Ngam Bawm in thakhatin manin "Bang dia ka Zozam pak na lo na hia?" ci-in a dotleh, "Ka pi Cing Khup' hong sawl hi. Ama adia ka lawhsak hi" ci-in a dawng hi.

Tua phetin "Na pi Cing Khup koi-ah om a hiam? Na gen masiah kong khah kei ding hi," ci-in dong a, sangak in "Cing Khup misi khua-ah om hi, a lampi keen leh kawlse lak ngen ahi hi," ci-in Ngam Bawm ahawh theihloh ding dan ahilh hi.

Tua ciangin, "Tua bang ahih leh pai inla paklo dinga nong kuankik ciangin lam tawntung-ah akmul hong bot in" ci-in Ngam Bawm in sangak a pai sak hi. Acih bangin sangak hong kuan kik ciangin lam tawntungah akmul hong bawt-a, (sangak in ak amat cianga amul a bawh kipatna ahi hi, kici hi). Tua akmulte zui-in Ngam Bawm misi khua a hawh dingin a kuan hi.

Keen leh kawllakah khaugui peuhah luai-in, a tawpna-ah Cing Khupte' khua a va tung hi. Misi khua a innte telhawng khawng a kilam hi-a, Nambawm in innkaa khawng asik ciangin a cim zuazua geuh hi. Cing Khup in Ngam Bawm na ngai mahmah lai-a, hoihtakin na bawl hi. Nitak hong hi-a, HAM a giahna ding a et leh Ngam Bawm in saguh tampi mu a, a khente paikhia-in akhente bicingah siat hi. Zingkalin saguhte mi hong suak uh a, mai hon phiat sauhsauh uh hi. Ngam Bawm in misi khuate hin dan lamdang a sa mahmah hi.

Nikhat misi khuate'n ngabet hong sawm uh a, Cing Khup in Ngam Bawm zong va kuan dingin sawl hi. Luilam zuanlo-in tangdung khawngah pai uh a, mauteh peuh abawm vuah aguang guang uhi. Ngam Bawm in lamdangsa-in a bawm tawphah ding mauteh tamlo tawm khat a koih niangnuang hi. Inn hong tun ciangun Cing Khup in, "Nga nong man uh hia?" ci-in a dot leh Ngam Bawm in, "Bang nga i man dia, taang dung khawngah nga kibeng hi ven." cihsan hi. Cing Khup in bawmtaw a et leh mauteh bang zah hiam khat mu a, "Nga tawm nong pua mah veleh, koi hong em pah dih ning." ci-in mei a honh em leh ngasa bangin a puak hi. Ngam Bawm in a em ciangin lah mauteh keu mah bangin a kangtum vutvut mai hi. Misi khua ate' adingin mauteh pen ngasa ahi mai hi.

Nikhat sabeng dingin a kuan kik leuleu uh hi. Lunggam leh tangngol khawng peuh man uh a, a zawng luailuai uhi. Amau a dingin tuate pen vompi leh sahang ahi hi. Sa huan uh a, khindangah a hang uh hi, salute kongbiang leh bangah a suang uh hi.

Atawpna ciangin Cing Khup in "Ki-it kingai mahmah ta lehang, omkhawm thei nai mahmah lo hi hang. Inn lamah va paiphot inla, na voktal va go in. Asa na nek zawh ciangin lupna tung bichingah teipi leh siat inla, anuai san-ah lum in."ci-in a hilh khit ciangin Ngam Bawm a paisak hi. Ngam Bawm zong ciah pah a, Cing Khup' gen bangin a hihpah takpi hi. Lupna tungah alup laitakin Cing Khup' kha musi-in va lengin teipi va bot khia aa, a dip sun letin, Ngam Bawm si hi. A sihphetin akha uh kigawmkhawmin misi khua a tung pah uh hi.

Telhawng a inn kilamte Ngam Bawm in thupi salua-a, "Hiai innte kua lam ahia?" Ci-in a dot ciangin Cing Khup in, "Tuma nong pai lai a nangma nong lamsak ai ve le, manghilh khin ta na hi maw?" ci-in Cing Khup in nuikawmin a dawng hi. Tua bangin leitungah ki-it kingai mahmah ta le-uh deih bangin a omkhawm thei ngeilo uh hi mah taleh, misi khua-ah bel nuamsa takin tawp ni neilo-in a omkhawm thei ta uh hi.