Tonzang sanginnpi

Tonzang Sanginnpi Lungzuanhuai na en kik nuam hiam

Tonzang Sanginnpi C Lim

Tonzang Sanginnpi lui pen C lim a kilam pen a en kik nuam te a ding lungzuan huai peuhmah ei

Tonzang Jubilee Laibupi

Tonzang Jubilee Laibu laimai ( pages ) 150 na sim nop leh

AUSTRALIA KUMPI IN "ZOMI" THEIHPIH TA


Thumasa:
Myanmar Census 2014 result kicing 2017 kum kipat sung hong kipuangkhia ding cih thuging kiza hiauhiauta hi. Tua tawh kitawizawn-in Australia ah Minam min leh Pau adingin “ZOMI” pen Australian Kumpi hong sansak zo ahihlam hong gennuam ing.
2016 August kha sungin Australian Kumpiten Australia gambup Census hong kaikhawm uh hi. Tua result kicingte pen April 2017 in hong taklang dinguh ci hi.
2016 Census ma in anunungpen Census ahih leh 2011 lai in khat vei na kikaikhawm khinta hi. Tua 2011 Result tungtawnin Australia Kumpi in Australia sunga kizangh kampau thupi tampi sungah “ZOMI” kampau thak zong 15 July 2016 in Language (Lai leh Kam Picing) khatin Code Number (6105) tawh na lut thaksak ta uh hi.
Australian Standard Classification of Languages (ASCL) kici Pau Kizanghtam leh Lai Picing ciaptehna sungah “ZOMI’ lai leh “ZOMI” pau cih hong kiguang khin cihna ahihi.
“ZOMI” Kicitangtang Ciat Tani:
“ZOMI” bekmah zangh leng midangten zong “ZOMI” mah hong ci lelding hi. Mi hong cihding ngak masak ding hilo-a, hong kicih nadingin ei adeihteng leh asangtheitengin i zat masak ding hipah hi.
“ZOMI” cih kammal gawm leh awsuah mahmah pen tulaitak Tedim, Tonzang, Chikha, Kalaymyo leh Tamu khuapite ah ateeng Tedim Chin kici in namdangte leh Kawl Kumpi in hong kiciamteh tengin akideihkim min leh kammal hi cileng kikhial loding hi. Ahizongin hih “ZOMI’ min leh kammal pen i deihzah bangin kuaman kizanghlo, kizumpih ngamlo hi cileng zong kikhiallo ding hi.
“ZOMI” Zatzia Ding Lunggulhna:
Minam (National) min pen “ZOMI” ah kipsak ni. Beh leh Phungte leh “ZOMI” kikimsak khaden kei ni. Ei Phung min khawng peuh khualna leh amanthan ding lauh manin “ZOMI” pen alangpan tampi om hi. Pawlkhatin “ZOMI” omngei kei, Tedim Chin kicih ding hi, letkip ding hi acizong om hi. Gentehna pakin enleng, 1980 ma in Mizoram leh Mizo Tong cih om ngeilo cileng kikhial loding hi. Ahizongin amau tun omsak zota uh hi. Minam min “MIZO” mahin kisam tangtangta in, apau uh zong “MIZO” tong(pau) mah kici hi. Minam min “MIZO” ahihmanin “MIZO” tong mah kicipah hi. Minam min “ZOMI” i kicih leh i pau zong “ZOMI” pau cihding banghang hamsa samawk i hi hiam? Ei sungah kitelsiam mah taleng gamdang miten hong tel zolo uh hi.
Gamdang Australia khawng, USA khawng ah minam min “ZOMI” kipiaciat napin na pau bang ahia?(What language do you speak?) hong kicih ciang atamzaw in “ZOMI” kici ngamlo mawk hi. Pawlkhat in, Zopau, Tedim, Tiddim Chin, khawng peuh kici ziazua mawk hi. Tua hangin Kumpite ciaptehna leh amau muhna ah “ZOMI” cikim leeng khat suak ziau ding kimlai atuamtuam in hong ngaihsuunta uh hi.
Mangkangten hong dot ciang kei “ZOMI” ka hi, ka pau zong “ZOMI” mah hi cih ding hita hi. Ei ngaihsutna ah tua pen ahaivai tawh kibang khading hi, ahizong “ZOMI” kiciten “ZOMI” language mah i pau ding angeina hizel hi. Mizoten Mizo Tong acih tangtang bangin ZO Tong cise lo uh hi.
Laigelh siamte leh Laibu tuamtuam abawl ding ten hih thu nong ngaihsut mahmah dinguh thupi ding hi. Lai Siangtho khawng zong “ZOMI” version mah citangtang zoleng vaisiang ding hi. Tun “ZOKAM”, TEDIM CHIN cih khawngin kiciamteh bialbual mawk hi. Khangthakten “ZOMI” i zatngam giap ding thupi ding hita hi.
Australia gam sung bangah Kumpi nasepna leh Zum tuamtuam ah Mangkang pau atheikhin dingin hong lamen hetlo uh hi. Tua hangin Multicultural Minister Vuankyi bang hong koihsak in, phone set nuam leng zong Kamphensakna (Translation Services) akhongin hong koihsakden uh hi. Tua services te i zat ciang i min lawh leh i pau zatzia kibanglo ahihman in amau zong theilo mawk uh hi.
Gentehna in genleng, NAATI akici The National Accreditation Authority for Translators and Interpreters Kumpi website sung enleng ei “ZOMI” tading mun nih bang(Chin-Tedim leh Zo (Zomi) kici mawk hi. Tua nih pen ei muhna ah kibang himah leh i piakdan leh i lawhdan kibanglo ahihmanin Kumpite ciahptehna hong om hipah hi.
Translation and Interpreting Service kici Kumpite muan mahmah service website ah pen aman/adik lianin hong gelhsak (Zomi a dialect of Chin kici in taklang hi) uh hi. Ahizong Migrant Resource Centre munte ah CHIN-Tedim ciin kikoih leuleu hi.
Mailam-ah I Kalsuan Zia Ding
ZOMI hing cihtangtang ding.
ZOMI language khatin Australia Kumpi in Code (6105) hong piak khit nungsang i kampau (language) i cih i gen ciang zong “ZOMI” mah cita ni.
Hih language code tungtawn in mailam ah Ethnic Radio Program khawngah “ZOMI” language min tawh Slot(hunseh) kingen/kingah thei ding hi.
Language code kinei ta ahihmanin nidang ciang “ZOMI” tawh kisai thugenna leh laigelhna tuamtuam, laibu bawlnate ah zong “ZOMI” mah cih i zat ding hita hi. Translation services i zatding ciangin “ZOMI” language hong sapsak un cita ni.
Forms tuamtuam leh Kumpi zum tuamtuam ah minam leh kamapu hong kidotnana ah “ZOMI” zat ding hi. Mailam-ah Census tuamtuam aomkhak leh “ZOMI’ cih akipsa hisak ni.
Australia Khuapi khat ah Zomi Huaiding kipawlna(gentehna Zomi Innkuan) khat bek neih ding hi-a, tua kipawlna pen Biakna Pawlpi tawh kideidan loin tha i piak ding ahi.
Pasian nasemte(Pastors) ahih nak leh minam makai in koih loh ding hi-a, amau pen minam makaite ataingam ding leh asiatnate uh akawk ngam dingin aomding hizaw hi.
Thukhupna:
Australia gam sungah “ZOMI” kiciantakin Kumpi in hong ciamteh khinta cih kilang hi. Language Code hong pia khin ahihmanin tua “ZOMI” Language azangh atamsemsem leh hong taangzai semsem ding hi cihna hi. Lungneu lo takin “ZOMI” dialect ciang hilo-a, Language pikhat ahicih phawkden ni.
Tua ahihmanin namdangten na “ZOMI” pau uh hong sinsak/hilh in acihciang ei khua pau peuh, awkaih neuneu peuh sinsak loding hi hangh. Taangpi zat leh theih ahi Tedim pau pen Tedim Pau cici nawnlo in “ZOMI” pau cita ding hi hangh.
References:
http://www.abs.gov.au
Census Dictionary, 2016
https://www.naati.com.au
(The National Accreditation Authority for Translators and Interpreters)
https://www.tisnational.gov.au/
(Translation and Interpreting Service)
By: Paul Khaipu