Tonzang sanginnpi

Tonzang Sanginnpi Lungzuanhuai na en kik nuam hiam

Tonzang Sanginnpi C Lim

Tonzang Sanginnpi lui pen C lim a kilam pen a en kik nuam te a ding lungzuan huai peuhmah ei

Tonzang Jubilee Laibupi

Tonzang Jubilee Laibu laimai ( pages ) 150 na sim nop leh

SOLKHA TANG NUAI AH TEDIM KHUAPI - 1


Zomi lasiam Lia Cingsan leh Taang Pauno te in Zogam khuapi Tedim hoihna siamtakin la tawh sa in a awih ziaiziaina uh ka neu laiin cassette ah kikhumte ka ngai zel a, cik ciangin kei zong ka tung tam aw ciin ka lungsim ah ka ngaihsun thei zel hi. Topa in hunpha hong bawlsak in leitungbup Zomi Kipawlna Global Zomi Alliance (GZA) khawmpi a 2veina March 13-17, 2014 sungin kei zong Tedim ka va tung thei hi. Ka upmawh sangin na thupi zaw a, ka muhsawm dan sangin na nasia zaw hi. Tuma kum 50 hun tawh a teh te in a gen uh ciang a thupi ding zah in a thupilo ahihna gen den uh a, kei, tuma kum 50 hun mu khalo pa adingin a thupina a kibang ahi hi. 

Ka tun nitak pan ka ciah kik nitak dong Lengtong Pauno lungsim kuai mah kei lungsim kuai hong hi a, tung Solkha tang silsial nuai ah khuapi sung kigal muh ziziai in khuagal Valvum leh Thangdung te kimu ziziai in etlawm mahmah a, khuapi sunga Zolia leh Zotaang nun nuam zil a vak hialhialte lah nuamsa in kuadang englo uh ahih manin ka thulu dingin 'Solkha tang nuai ah Tedim khuapi' cih kong teel hi. Kei zong 'Sen leh kik thei' in hileng ut mah sing ka ciphial hi... hong telsiam un, lungsim no suak hanhan hiven...

1. Singapore pan Tedim ni khat in tungsuak

(a). Pai Utlua:Tuma in kuateng ni khat in Singapore pan Tedim a tung diam ka thei kei a, kei ka hih leh ka khatvei ka paina ahih manin tun kal ding ngaklah lua in lampi ah lambang manlo liangin zingsang nai 9:00 pan kipat nitak nai 8:00 in ka tung hi. Lengtong Kam Khen in Taang Kam Khen ahih laia a gen, "Dam pai theilo in taai lianga ka ciahna thu" cih la a phuahna bang ka phawk zawzen hi. Kei pen taai liangin a ciah ka himawk hi:(http://www.youtube.com/watch?v=pFVADYli9ho) 

Thei bang sen a zu bang ka momlai in
Ka nu'n luai sung hong vei diaidiaina tual, 
Ka vangkhuatual hong zuan kik ing,
Mim bang pianna Dimtui vangkhua 
Kil bang khanna lenna singta gam lei
Ka vangkhuatual hong zuan kik ing. 
 
Aw! sulhei khau bang ciah ding ka taai,
Nunnop dang sinlai ah am keng
Ka vangkhuatual hong zuan kik ing
Mim bang pianna Dimtui vangkhua 
Kil bang khanna lenna singta gam lei
Ka vangkhuatual hong zuankik ing


Topa hoihna hang bek hi. 

Zomi khempeuh a huam kipawlna GZA in tukum khawmpi a 2-veina nei ding, a mun dingin Tedim kiteel hi cih GZA Associate Secretary Rev. Dr. Go Chin Zam in hong zinlai Singapore khuapi Zomi Innkuan kikhopna ah hong gen ciangin ka lungsim kiu khat ah ka hawh utna hong lian mahmah a, ahi zongin nasepna pan a khuan kingah ding hiam cih kigen theilo ahih manin ka utna nangawn ka gen ngam kei hi. Kikhop tawp ciangin Zomi Innkuan Singapore makaite tawh niangtui dawn khawm in ka tutkhawmpih uh ciangin Sia Zambawi in, "Nong pai kei uh leh Zomi khawmpi a thupi ding zah in thupizolo ding hi. Noteng pen Zomi te in hong kilamen in, hong pai thei kim hile uh cin Zomi te thangahdan kibanglo ding hi," ciin kamsiam leh cihtakpi tawh hong gen in, a pai thei khempeuh pai dingin hong zawn a, "Na nasep uh na taan lawh phial uh zongin paitaak ding hi, bang hang hiam cih leh Zomite hong lametna lianlua hi ka cihnopna hi," ciin hong gen phapha hi. Pai theihlohna ding vai lianzaw ahih manin Tedim hawh utna tawh Zomi khawmpi siim utna tawh hong lian mahmah ahih manin 'duh mahmah napi cilphul bek valhvalh phot' a cih bang un ka utthu ka genkhia ngam kei a, pai thei dingin zong lamet ka pia ngam kei hi. Singapore pan a ciah ding nitak bang Singapore Zomi sung pan bangzah pai thei ding, ciah thei ding cih kicianlo lua ahih manin Siapa bang a heh phial, khasia phial tam aw ka ci hi. Zomi te ki itna leh kihuaina, kilunggulhna leh kingaihna tua zah himawk a, minam a hong bawlpa in ITNA lungsim kicing tak hong guan ahihna kilangin minam hampha i hihna kilang mahmah hi. 

(b). Leave Ngah Ngawngawta: March 10 niin ka leave hong kipia pan a, GZA khawmpi lah March 13 a kipan ding ahi hi. Vanleng tutphah lei dingin ka zon bubu leh tutphah a tawm mante na om nawn mello a lak loh ding lah leave kingah khinta vet si. Leave hong pia veve dingin tuma pek in hong pia lo a kici nuam phial hi. Ahi zongin Topa deihna hi ding hi ciin ka lungsim ka nuamsak hi. Vanleng tutphah khat lei in, ka ciahna ding tutphah pen Singapore pan tam manlua ahih manin Sia Zambawi kiangah nong huh kul ding hi ciin ka ngen maita hi. Aman USD 280 tawh hong ngahsak a, tua pen a tawm man pen ahi hi. Tuma kha khat hun in kila hileh tuazah in ciah leh kuan a kileithei ding ahi hi! Kei etna ah USD 1447 sang bel tawm man zaw pekpek hileuleu hi!! 

March 13 zingsang nai 7:30 in Zomi Innkuan Singapore Vice-President Pa Dal Do Langh in Changi Airport, Singapore ah hong kha a, Coffee leh Bread Toast leh Aktui Tangnih hong nekpih khit ciangin thungetna hong neihsak a, lungnuam takin Jetstar vanleng sungah lut dingin a sung ka tum hi. Departure gate 35 na ka lut ciangin ka van teng hong etsak uh a, ka lungsim ah, "Eh! A pai ding takpi lah ka hita a leh!" ciin ka phawk saan hi. Hampha sam ing ei, halleluijah :)

Ka lut khit bek tak un vanleng nungakte in ka kawng ka ngak uh hiam cih hong encik uh a, tua khit ciang vanleng a lengkhia dingin a lenkhiatna mun zuan a, a gin hong ngaih deuhdeuh in, vanleng hat tai deuhdeuh a, thakhat thu in vantung lam ah kikhawhto in i taw hong zang huaihuai a, huih lak ah a kileng diaidiai in Tedim gam lungsim ah hong suak hiaihiai a, 'koi bang gam ahi tam aw, koi bang khuamual ah a kisuak tam aw' cih ngaihsutna hong lian semsem a, tun mengmeng ding bek kingaihsun hita mai hi. Tuni tunkim ni ahih manin lawmte tu bangin Tedim khuanawl ah tung ziahziah ding uh cih bang kingaihsun kha in i tun hun ding i ngaklah dan kigen zo lo hi. 

Tutna hawm vanleng nungakte zong amau tutna mun ciat ah simbu sa pang bangin tu khikhu uh a, kuamah pau ging omlo in ka dai khipkhep uh hi.  

A sawtlo in nek ding hong kizuak a, Zomi makaite in zing niangtui hong dawnpih khin ahih manin ka gilvah a, bangmah ka lei kei hi. Jetstar pen tutphah tawm man ahih manin nek leh dawn hong kipia lo a, i duh leh sum tawh lei kul hi. Ka mai a laibu leh kawlgam thukizakna New Light of Myanmar (English) ka lakte ka sim leh ka ihmut hong suak a, ka lusu kha hi. Ka khanlawh ciang ka taklam tohlet ah khuadak leh Tuipi leh mualpi kikhenna san ka tung uh a, a sawtlo in Zangkong tungin Mingaladon International Airport ah ka tu uh hi; kawlgam nai 10:25am lian hi. 

(c). Zangkong Tungta:Vanleng sung pan ka pusuak lian leh Tg. Dal Sian Bul in ka nung pan hong delh a, "Dr. Hau Za Cin na hi hiam?" ciin hong dong a, "Himah ing, bangci hong theih na hi hiam?" ka cih leh, "Nong ciah ding ka lawm Hau Mung te in hong gen hi." "Aw, himaw. Ka lungdam si e. Hiah muamkhum bawm khat hong puak ing ei," ciin ka lungdam luat manin ka muamkhum puak bawm khat ka pia hi. Zomi hi banga hong kimuhpih ka angtang mahmah hi. Zomi hih mah nuam ngaungau e!  

Vanleng tung pan ka pusuak leh immigration ah zong nidang sangin nakpi takin manlang zawta ahih manin kei hong dawn Pa Do Khan Khup, CEO, Chin United Football Club leh Rev. Dr. Nang Sawm Piang, Principal, Tedim Theological College te bangin hong mu manlo in Arrival kong khak ka pusuak hi. Lawmte in hong dawnlo ahi tam ciin ka khuadak laitak Pa Andrew Khai leh a zi Nu Josefina tawh a tate nih tawh ka kimu uh a, amau a dawn Andrew naunu kiangah phone zat ding ka ngen man liang hi. Ka phone ma un Sia Khup hong pusuak in hong mu a, lungdam takin ka khutlet uh hi. Ka tun hun ding kisehsa pen 10:40am hi napi ko pen 10:25am in tung ka hih manun lawmte in a hunciam ngakin na tu uh a, kipelh kha pak ahi hi. Kawlgam ah zong vanleng pen ziakai nawnlo in a hun ma in tungzaw ta hi. Gam khangtota cihna hi. 

Sia Khup mawtaw tawh tai pah vengveng in khuasungah meltheihte damlo khat vehin ka kileh kik pah vingveng uh a, sun nai 1:30pm a Kawlpi zuana lengto ding KBZ Airline ka delh uh hi. 

(d). Kawlpi Zuan Ding Hita: Nitak nai 1:30 a leng ding vanleng KBZ ngak in ka khawl laitak un Tedim ah ciahto ding Pu Suan Pau, Sakollam tawh ka kimu kha uh hi. Amah pen khatvei kimu ngei ka hih manin a mel ka thei pah hi. Ahi zongin aman hong theilo ahih manin ka kigen hi. Tuisik khawng dawn khawm in ka ngak uh hi. Tua laitak in Word of Hope Senior Pastor Rev. Suan Za Pau leh a zi Siamah Sangpui hong tung uh a, "Sia Do Kham zi leh tate hong tung ding a dawn ding hi ung," ciin hong gen uh hi. Siamah Sangpui pen Zomi lasiam lak ah Pasian phatna la vive a sa hi in phatna leh biakna late a siam mahmah ahi hi. Japan ka hawh lai in Zomi Christian Fellowship, Tokyo ah kimu khin ka hih manun ka kimuh uh ciang ka kithei pah uh hi. Zomi te vanlengtual ah kileh ziahziah, kituah ziahziah cih ka muh ciang Zomi lasiam Kapno lasak, "Topa laptoh Zomite" cih hong phawksak a, Topa hoihna ka phat hi. 

A hun hong cingin vanleng kongkhak kihong a, ko hong pua ding Bus zong kongkhak ah hong kidawhta ahih manin vanleng lam zuanin ka lutphei uh a, kei hong kha Sia Khup leh Sia Piang te tawh khut kivan in ka kikhen uh a, Zogam khuapi lam zuan dingin vanleng sung ka manawhta hi. 

(zop lai ding)


 
Hau Za Cin
Phuitong Liim
 
Jesus was angry enough to purge the temple, hungry enough to eat raw grain, distraught enough to weep in public, fun loving enough to be called a drunkard, winsome enough to attract kids, weary enough to sleep in a storm-bounced boat, poor enough to sleep on dirt and borrow a coin for a sermon illustration, radical enough to get kicked out of town, responsible enough to care for his mother, tempted enough to know the smell of Satan, and fearful enough to sweat blood.
 
He is able to run to the cry of those who are being tempted and tested and tried.
Hebrews 2:18 (AMP)
 
Whatever you are facing, He knows how you feel.

THANG HO LE LIANDO: THAWN KHAM FULL ALBUM ( MP3 )

  1. Guh Nat Na 
 2. Kei Nang Aa (Duet) 
 3. Nang Sin Thu
 4. Nau Awih la
 5. Ngaih Lung Muang Sa
 6. Sen Lai Ni 
 7. Suut Suut Ning
 8. Thangho leh Liando (sound track) 
 9. Thang Ho leh Lian Do
10. Tunnu' thu pha
 11. Zogam Pan Sapna Aw
 12. Pa Sian Lian Sak Un!

LENG TONG PAUNO: KA ZUA NGAIH FULL ALBUM ( MP3 )


1. Niim Na Diildial E
2. Mual Dawn Vang Khua
3. Ka Suangmanpha 
4. Ka Zua Ngaih 
5. Dam Lai Nite
6. Pianna Tun Le Zua
7. Lung Na Zuanglo Maw
8. Dimtui Vangkhua 
9. Zo Limtui 
10.Hong It Ing Zogam 
11.Na Zua Saulim Pan
 12.Vondeih Ka Sinlai

ZBCM IN ALL D NGAH SANG NAU PANG TE PAHTAWI NA PIA ( SPONSOR BY ZBCA-USA )


To,

Rev. Tun Cin Kap
General Secretary
ZBCA, USA

A tunga thu om bangin ZBCA, USA in ZBCM tungtawnin Zomi sungah
Tan 10 All subjects Distinction tawh gualzawhna hong ngahte mi khat
Kyats 10,00,000/- le Pahtawina laipi piakna
A 7 Veina ZBCM GM Meeting hun sung
11 March 2014 ni-in ZBCM compund ah kipia hi.
(Note: All-D ngah tegel pen M.B.B.S. a sin laitak uh hi a, laivuan kuan uh
ahih manun a sangkahna uh Magwe pan hong ciah thei lo uh hi. A sanggamte
in pahtawinate hong sansak uh hi.)

All-D ngah tegel:
Min : Lia Thang Biak Mawi
Pa  : Vungh Suan Lian
Nu  : Vung Sian Ciin
Khualui: Thalmual
Omna: Kalaymyo
Pawlpi : St Mary (RC), Kalaymyo
Roll No. : Sahkah - 225
Mark kigawm: 512 marks

Min :Lia Niang Sian Huai
Pa  : Khual Kam
Nu  : Dim Za Hau
Khualui: Kapteel
Omna: Kalaymyo
Pawlpi: Emmanuel Baptist Church
Roll No. : Sahkah - 157
Mark kigawm: 511 marks

Maante le Laipil Pahtawina Laipi i piak zong PDF file tawh kong khak hi.
PDF file tawh a kilaih ciang, a original bangin hong suak lian lo
hi. A taktak ah hoih mahmah hi.

I mipih Zomi sungah hi banga kithapiakna ZBCA, USA in ZBCM tungtawnin
i neih theih
pen lungdam mahmah hang.

Topa' thupha!
--
Lang Suan Thawn (Ka Thawn)
ZACC & Youth Secretary
ZBCM



--
Lang Suan Thawn (Ka Thawn)
ZACC & Youth Secretary
ZBCM
Niang  Sian  Huai
Niang  Sian  Huai
 Thang   Biak  Mawi
 Thang  Biak  Mawi

ZBCM LAIPIL PAHTAWINA by zomizolai

KA SUNG TAWNG PAN By FEMC-TULSA YOUTH

1.  A Hoih Pen Pa
2.  A Lian Pen Pa
3.  Hossana
4.  Hong Dam Sak Pa
5.  Ka Sung Tawng Pan
6.  Ka Vekpi In
7.  Nang Kong Bia Hi
8.  Pasia Lian Hi
9.  Kum Pi Pa ( Hiah Om Ing )
10. Maang Muhna La
11. Kumpi Te' Kumpi
12. Na Min In Thupha Ngah
13. Angus Dei Pasian' Tuuno
14. Nang Kong Zon Sem Ciang

MITE SANG' IN : VC MANG FULL ALBUM ( karaoke )

1. Mite Sang In
2. Gal Omloh Na
3. Hallelujah
4. Han Lung Ciam Ni 
5. Itna Mual Suang 
6. Ka Zua Nem
7. Kei Pai Ning 
8. Mite Sang'
9. Topa' Hoih Na
10. Topa Ka Nop Na 
11. Tu Ciang Ciang 
12. Zing Sang Khat Ciang

EI " SIA NENNEN " PAWL

Thupatna

A beisa bang hun hiam khat lai-a kipan “sia nennen” cih kammal khat hong kizang pha mahmah-a, i zak cil-in ngaih khol lo hi. Kisimmawhna kammal tawh kibanga, kineubawlna kammal hi pian mai hi. Mi khat in mi dang khat tung ah hih kammal zang leh simmawhna leh neubawlna-in kisang dinga, mi khatpeuh amah leh amah “Kei bel sia nennen pawl” hi lel ing e, ci-in kigen leh a kiniamkhiat lua maw, ahih kei leh a kilehgenna maw, cih ding hi mai hi. Tua hi a, “sia nennen” cih kammal pen a ngaih khol lo, a zaknop khol lo kammal tawh kibang hi. A kizatna mun tawh kisai sam ven cin, simmmawhna leh neubawlna kammal hi zaw pian mai hi.
Ahi zongin, ka gen nop thu pan nuam ka hih manin ‘ahi zongin’ cih kammal tawh hong pan leng, hih kammal pen a ngaih mahmah kammal khat-in zong kizang thei ding hi, ci-in ngaihsun ing. Pasian in Ama’ nasem ding mite samin zanga, a sap mite’ lakah a pil a siam zong ki-om-a, mi khempeuh kipil kim lo, kisiam kim lo hi. A pil ngiat a siam ngiat mi khat leh nih bek mah om a, a tamzaw pen Sia Pau Lian Mang in, “ei a laihawl pawl” ci-in Tedim Sangpi Magazine-a a gelh bangin “a laihawl  pawl” leh “sia nennen” mah hi lel zaw hi hang. Kisimmawhna leh kineusakna hi lo-in leitung pianzia leh Pasian’ nasepna sung ah tua bangin om hi, cih a gen nuam i hihi.
A sawt nai khol lo khat-in, Dr. D.A Carson’ gelh laimai 160 bek a pha Memoirs of An Ordinary Pastor a kici, pastor a sem ama’ pa’ thu laibu-a a gelh khat ka sim kha hi Hoih kisa mahmah a, laibu minthang khat zong suak pah mai hi. Amah pen mi minthang, a diakdiakin Laisiangtho Thuciam Thak sinna lam ah leitung bup Evangelical-te’ laka minthangpen khat hi a, Cambridge University pan in PhD la-in America gam Illinois state sunga Deerfield (Chicago gei mahamh) a Trinity International University (Trinity Evangelical Divinity School) ah Research Professor of New Testament Studies sawt simsim sem ta hi. Leitung mun tuamtuam ah lecture pia-in zin kawikawi-a, September 20 ni-in zong kei sangkahna Concordia Seminary ah “Day of Exegetical Reflection” kici hun ah amah mah thugenpi-in hong pai a, a kuamapeuh in thupi kisa-in kipaakta, kisang thei mahmah hi. Ama’ siam deuhna  (areas of expertise) pen Biblical Theology, the historical Jesus, postmodernism, pluralism, Greek grammar, Johannine theology, Pauline theology, and questions of sufferings and evil hi, kici hi. 1996 kum-a a gelh The Gagging of God: Christianity Confronts Pluralism (Zondervan, 1996) bang 1997 kum ading “Theology and Doctrine” lam ah Evangelical Christian Publishers Association Gold Medallion Award a ngah laibu khat ahi hi. Laisiangtho kigelh cilna kampaute bulphuh a Laisiangtho telkheh-a sin theih nading ngimna tawh a kiphuan GRAMCORD kici computer tawh kizom-a pilna sinna (a research and educational institution designed to develop and promote computer-related tools for research into the Bible, focusing especially on the original languages) a phuankhia founding chairman zong hi laimawk hi.

Dr. D. A. Carson’ Gen A Pa’ Thu
Dr. Carson’ pa Pastor Tom Carson zong Canada gam, French (Piancik pau) kizat na Quebec kuam-a pastor sem, “sia nennen” khat, “ordinary pastor” khat ahi hi. Northern Ireland gam Carrickfergusah 1911 kum August kha 26 ni-in  a  pa John Carson leh a nu Ethel-te’ sung pan-a piang ahi hi. Kum nih a phakin Canada gam ah lal uh a, 1927 kumin Ottawa Collegiate Institute (high school) zo hi. 1933 kumin Toronto Baptist Seminary kici Laisiangtho sang neu khat ah kah-in T.T. Shields khut nuai ah pilna sin hi. A sangkahna ah Elizabeth Margaret Maybury kici England gam London a suak nungak mel hoih piangthak mahmah khat tawh kithei-in kingai uh a, 1938 kum April kha 28 ni-in kiteng uh hi.1941 kum May 28 ni-in Baptist pawlpi sung mah ah tuiphum sia (ordination) kipia hi.
A inn sung uh ah ki-uk kikhalna hoih mahmah a, an nek sim-in an bek kine lo-in thuhoih khat ta peuhmah kikupna-in nei den uh hi. Thungetna tawh kikalsuan innsung hi a, a tanu Joyce amah sangin piano a siam zawk masiah peuhmah Pastor Tom in piano tum-in a innkuan-un kium liiliai-in la sa khawm den uh hi. Hau ngei het lo uh a, ahi zongin Pasian in a kisapnateng uh sik den ahih manin cimawh lua mahmah ngei lo uh hi. Pastor Tom in Laisiangtho mun tampi lotngah thupi ngaihsut mahmah a, Mangkam leh Piancikkam-in mun tampi lotngah ngiat hi. Innkuan sung ah Pasian’ minthan nading ahi lo gamtat kampau khatpeuh deih ngiat lo-in tua bang a zang kha khatpeuh a om leh a khialhna kilak pah, kithuhilh pahlian-in kikhaktan lian hi.
Pastor Tom in a pawlpi hoihtak kem-a, zong kem zo a, mi dang pawlkhatte bangin pawlpi danga mite ama’ pawlpi ah zol-in guk sawm ngei lo hi. “Sheep stealing” kici tua bang gamtat zang nuam ngei lo a, a khantawnin a pawlpi gol lo, mi tam zuaizuai ngei lo hi. Khatvei bang a tapa Dr. Don Carson in, “Mi tampi na pianthaksak theih nadingin bang dinga gam mial nasepna ah kipia lo na hi hiam?” ci-in dong ngei hi. “Pasian in hong koihna mun hih mun hi cih ka theih gige man hi” ci-in dawng hi. 1963 kum October kha sungin kum sawtpi a sepna Drummondville pawlpi pan Pastor Tom Carson khawl hi. A khawl loh nading kigen pihpih taleh, a lungsim a khensatsa ahih manin khawl veve a, tua pawlpi pan a tawp hangin a khantawnin Pasian’ thu mah gen-in hilh den hi. Mangkam leh Piancikkam siam khawm tuaktuak ahih manin kumpi sung ah kamphen nasep kipia a, tua nasep a sep kawmin Pasian’ na zong ahih theih bangin sem hi.

Rev. Tom Carson pen a khantawn Piancikkam a zang mite’ lakah nasem deuh khat hi a, RC pawlpi a thahatna mun-a nasem ahi hi. A nupa-un lungsim kituak taka Pasian’ na a sepsep laitakun 1980 khit lam, a kum uh a tam sim khit lam ciangin a zi in Alzheimer’s disease kici khuak sung natna, thuciapteh theih lohna natna hong ngah citciat hi. A zi khoi kawm, thuhilh  leh pawlpi dang khat ah piano tum thuah kawmin om-a, 1989 kum Decembe ni- 31, ni, kum khen ni-in a zi in sihsan hi. Amah zong a zi’ sih zawh kum 3 ciang, 1992 kum October kha 26 ni-in Topa in a nuntakna la-a, tua hun sung khempeuh zong ahih theih zah-in Pasian’ thuhilhna leh thugenna nei kawikawi hi.

Thu Pawlkhat
Laimai 200 zong a pha zo lo hih laibu sung ah Dr. D. A. Carson in a pa’ diary (nisim thuciamtehna) a gelhte leh amah mah in a neulai thu a phawk laite bulphuh-in a pa Pastor Tom Carson’ thu a nuai-a thupi pawlkhat hong gen hi.
1. Inn tampi sik ngiat-a a innvakna leh laikhak gelh-in Laisiangtho hawmkhia-a Roman Catholic pawlpi sunga om mite Zeisu hong hotkhiatna lungdamna thu a hilhna;
2. Kum tampi sung mi a tam het loh hangin a pawlpi nusia het lo-a a tuute hoihtak cinga a kepna;
3. Tamveipi tak mah zong lungkia dingin kithawi-a, amah leh amah kisittel zel-a, a nasepna ah banghangin khanna om lo hiam, ci-a a kidottel zelna;
4. Pastor Tom Carson’ nasep hun nunung lam ah Pasian in Quebec a pawlpite’ lakah khakhanlawhna tungsaka, a nuntakna a hun nunung lam ciangin pastor khangno tampite pantah-in tha a piak denna;
5. A tate’ mai leh a tate’ zakna peuhmah ah khatvei zong kuamah gensia ngei lo a, a zi adingin pasal hoihpen, a tate’ adingin pa hoihpen ahih nadinga a nuntak zia;
6. Kum 50 val nupa-a a tenpih a zi a dam loh ciangin kum tampi sung lungduai takin itna tawh a kep a khoina cih thute, a etteh huai thu tampi kimu hi.

Kammal Pawlkhat
Dr. D. A. Carson in hih laibu sung thumapi pian-a a gelh leh a thukhuona tungtawnin kammal pawlkhat ka gen nuam hi.
Pastor pawlkhatte, Pasian in vangliatna pia a, pawlpi adingin letsong lamdang mahmahte hi takpi uh hi. A mite uh it uh a, Laisiangtho siamin, amau’ tungtawnin mi tampi piangthaka, a nasepnate un khang tampi huamin, khuahun tawh kizui-in a nuntak theih zah khatun tuate’ uksa-in lah om lo uh a, upna thu ah khauh mahmah-in a nuntakna uh kisek kikhal zo mahmah sawnsawn uh hi. Tua bang mite kuate hiam ci-in a min a puam-in kong lawh loh hangin na theih uh pawlkhat om-in na mitkha vuah hong suak zong pawlkhat om pah kha ding hi: kei mahbangin tuate’ nuntakna tungtawnin hanthotna leh thathak ngahna na nei khin ngel ding uh hi. Tuate lakah pawlkhatte bangin mi kim in a muh theih khol loh veiina zong nei kha ngel ding uh hi. Tua bang lianin eite mi thupi hi se lo-in ze-etna zong i thuak pah loh hangin, a beisa hun-a tua bang mite’ hangin Pasian’ tung ah i lungdama, tu laitaka Pasian’ zat mite’ adingin zong thu i ngetsak hi.
Ahi zongin, ei a tamzawte’ nasepna pen tua banga a kilang vuavua munte hi khol lo hi. Pastor a tamzaw pen a tul sawmsawm cih thadah mi a tul-a simte’ mai nangawn ah thu a gen ngei khol lote i hi zaw hi. Mite’ sim nop ding laibu hoih nono zong gelh thei khol lo, nasem mi tampipite’ “pu” zong hi ngei lo, pawlpi sung mahmah ah zong khantoh zuaizuaina zong i mu kha khol kei zaw hi. Pitek putekte peuh thungetsak kawikawi lel, innvak dengdeng kawikawi lel, Laisiangtho hilhna leh thuhilhnateng peuh tawh i hun bei den zaw lel mai hi. Pawlkhat bang a huh ding mel om lo ahih manin biakinn nasep khawng amah ngiat peuh in a sem zong om mai a, tua banga a khan theih khol lohna zong a nasepna mun hang hiam, ahih kei leh amah mahmah zong a gina lo hi mai hiam, ci-a a khentel zo lo, a ngaihsun kha zel zong ki-om tham hi. A lawhcing keii, mi tampipi a ngah zuahzuah pastor-te khawng gal-et sim guauguau pian-in, “siapite’” thusinsakna mun khawng ah va kihel zel, “siapite’” thugente khawng va ngai zel-in, lungdam sim sa-a thangah pianna khat leh a langkhat ah tua mite’ lawhcinna khawng hazat nop giauguau kawma ei’ kicin lohna khawng kiphawka ei leh ei i kihawmthawh hun zong om tham lua hi.
A taktakin ci leng – i hihna bang taktakin kigen lehang – eite a tamzaw “sia nennen” hi zaw lel hang.
Rev. Tom Carson zong “sia nennen” khat hi a, tua “sia nennen” pa in a nuntak sung tawntung Pasian’ adingin citak taka a nuntakna, na a sepnate etteh huai, thangah huai tham hi, ci-in ka mu hi.
Hih laibu a gelh lai-in Dr. Carson in a pa’ thuciamtehna bu tampi en-a a gelh hi-in, tua banga a kaihkhop sungin ama’ nuai ah administrative assistant a sem Michael Thate in Mangkam-a kigelh khempeuh kaihkhop pih-a, a tawpna ah, “Ni dangin Henry Martin khat (British translator leh India gam lah Persia gam Muslimte’ laka missionary) ka suah nop den hi ve’n, tu’n bel, na pa’ thuciamtehnate ka simsim teh tua ka tupna sanga sangzaw tupna khat Pasian in hong pia ei: Cihtak ngitnget ngiat ding tum ta ing. Ei mihingte leivui hi hanga, ahi zongin hih diary-te sunga kiciamteh mipa leivui veve ahih hangin eng mahmah ing” hong ci hi, ci ngiat hi.
Pastor Tom Carson a sih ciangin a han tung ah Mangkam leh Piancikkam-in, “With Christ/Avec Christ” ci-in gelhsak uh a, tua in na khempeuh a khitna ahi hi. Pastor Tom Carson pen a nuntak sungin a pawlpi vuah panmun sang pawlin zong kikoih ngei lo hi; ahi zongin a nasepna mun Outaouais leh tua kiim khempeuh-a mite in siapa in amaute bangzah-in it takpi, cih teci pang den uh hi. A khan sungin laibu khat beek gelh ngei lo hi, ahi zong tua Laibu (Laisiangtho) it ngiat-in Mangkam leh Piancikkam-in mun tampi lotngah ngiat hi. Hau ngei lo, lian ngei lo hi, ahi zongin Pasian’ hehpihna sungah nisim-in khangto-in picing semsem-a, Pasian’ tung pan zan-a a san hehpihna tuni adingin kicingsa lo-in nisim-in hehpihna thak tawh nungta kalsuan den hi. Gamlapi a mu khol thei lua mipil khat zong hi khol lo hi; ahi zongin vantung a mitsuan gigen den khat ahi hi. Pawlpi sung khawng ah zong vaihawm siam lua-in minthang khol lo hi; ahi zongin i Topa mahmah in, “Vaihawm na siam manun ka nungzuite na hih lam uh mite in hong thei ding hi” a cihna zong na om tuan sam lo hi. A diary-te i sim ciangin amah leh a mah cing zo kisa lo, siam zo kisa lo a a khitui luanna tawh kidim-a, ahi zongin a tu a tate in amah a nuihmai tiuteu den mi khat ahihna bek phawk den zaw uh hi. A kam mahmah tawh a tate thu a hilh thei lua mahmah pawl hi lo a, ahi zongin a nuntakna tawh lak zaw hi, ci-in a tu a tate in mu thei uh hi. Thu thak khatpeuh a phuan sangin kitotna piang kei leh, cih bulphuh den-a, ahi zongin tanglai-a kipan a ki-um suksuk upna laigilte peuhmah bel khah kilkel lo-in, nuntak gamtatna ah ahite a hi, ahi lote ahi lo, a ci den khat ahi hi. A nasepna mun bel tangzaii khol lo a, ahi zongin leitung bup huam-a kigelh laite sim den hi.
A sih ciangin zato inntual ah mi hon tampi om khol lo hi. Newspaperte ah zong ama’ thu kigelh lo hi. TV ah zong suak lo a, Parliament ah zong kam khat beek kikeek kha lo hi. Canada gam in ama’ sih lam phawk kha lo hi. A sih laitakin a lupna gei a inndei sung ah mi khat beek om kha lo hi.Oxygen bung bek om-a, tua nangawn lah amah nak nawn lo ahih manin a kisapna om nawn lo-a a phit sausau pong bek mah hi lel hi.
Ahi zongin gal khat lam ah pengkul kimut hi. Pasian’ kumpi tokhom omna mun ah amah kilutpih a, tua banga a kilutpihna zong amah mi hoih khat ahih man, mi thupi khat ahih man hi lo-in, “sia nennen” khat ahih man nangawn zong hi lo a, a mawhna a kimaisak mi khat ahih man ahi hi. “Pha hi, a hoih a citak nasempa aw, na Topa’ nopna sung ah tum in” ci-a a Topa’ kam pan a zak ding a lunggulh den a Topa’ aw za takpi ta hi.

(September 27, 2010 ni a hong nusia Leilum EBC pawlpi sunga sem  Sia Samuel Cin Khan Pau leh amah bangmah-a Pasian’ na citak taka a sem khempeuh ka pahtawina hi. ZKK)

Dr Zam Khat Kham
http://www.facebook.com/zamkhatkham

KOREA GAM CHRISTIAN-TE' MISSIONS NASEP ZIA

Thupatna

         2010 kum February kha bei kuanin ka sangkahna St. Louis, MO, USA pan innlam pha paka ka ciah sungin Rev. Job Nang Khaw Thawng tawh Kawlpi ah ka kimu uh a, Cope Centennial Jubilee tawh kituakin laibu khat a bawl sawmna ah, “‘Korea Gam Christian-te’ Missions Nasep Zia’ cih thulu tawh khat hong gelh lecin” ci-a a hong nget ciangin ka gen nop den thu khat zong ahih manin lungdamin ka mang pah hi. Ahi zong ka omna ka tun kik teh nasep tam mai ahih manin ka gelh zo pak kei-a a hunlap-a ka khak zawh loh ding dah-in thungetna tawh hanciamin ka hih theih bangin ka gelh hi.
          Nidangin Mangkangte (a diakdiakin Mangkangte i cih deuh British/English-te) leh American-te a kipan Nitumna gamte in leitung mun tuamtuam ah missionary puakin missions sem uh a, ei’ kianga lungdamna thu hong puaka i kampau mahmah zong lai-a kigelh theih nadinga Zolai hong bawlsak Dr. Joseph Herbert Cope mahmah zong khat hi pah hi. Amaute’ nasepna peuhmah hawmthawh nading om lo a, amau’ tungah i lungdam den ding ahi hi.
          Ahi zongin tu hun ciangin nidang lai-a Pasian’ thu hat mamah-a missions nasepna a hanciam mahmah tua gamte leitungvai (secularized) gawp uh a, Pasian’ thu-upna lam ah zong upna penga kipan upna khel tuamtuam tampi in vuknelh gawp ahih manin nidang zah-in missions nasepna ah hat nawn lo mai uh hi. Tua kawmkal ah Mangkang gam ahi lo gamte lak panin Korea gam ah Pasian in na nakpi-in sem-a, thu-ummi khang mahmah bek tham lo-in missions nasepna ah zong kuama’ phak loh ding zah-in hong hat uh hi. Tua hih manin Korea gama Christian-te in missions a sep zia uh theih nophuai ding hi, ci-in ka ngaihsun hi.

Korea Gam Christian-te’ Missions Nasep Nopna
          Pasian’ hehpihna tawh 2004 kum leh 2005 kum Korea gam Seoul khuapi ah sangkah-in ka om hi. Ka om hun sung a tom hangin ka muh khak leh a sin khak thu tampi om-in manpha ka sa hi.
          Korea gam ah ka om sung, 2004 kum May kha 30 ni-in, Iraq gam-a Abu Musab al-Zarqawi  tawh ki-zom/paiikaan migilote in misisions nasem Kim Sung Il man uh hi. Amah pen English, theology, leh Arabic a siam mipil khat hi a, a leitung nasep taktak pen American galkapte’ kisap van tuamtuamte a puak Korean company-te’ kamphen (interpreter) ahi hi. 2003 kuma Saddam Hussein’ ukna a beisak American leh gam tuamtuamte tawh kopkhawma Iraq gam-a om Korean galkap 3,000 te a sap kik meng kei uh leh a mipa uh kithat ding hi, ci-in Zarqawi in Korea gam kumpite thu zasak hi. Kumpite in zong a hih theih tawpin Mr. Kim suahtak nading hanciam napi-in 2004 kum mah June kha 22 ni-in Baghdad khuanawl ah a ngawng kitan liuleu sa-a om Mr. Kim’ luanghawm kimu mawk h. A gen bangmah-un ngongtat takpi mawk uh hi. Tua hun sung buppi TV program khempeuh ah tua thu vive kilakin, a innkuanpihte bang dah lua mahmah-a a kahna khawng uh kilak den-a i khuasik-mul tho keii hi.
Nitumna gamte nangawn in lamdangsa uh hi. Leitung bup TV leh newspaper-te ah hih thu bekbek a kigen ciangin Korea gam Christiante’ missions nasepna leitung bup in thei semsem uh hi. Korea gam pen gam neu khat hi a, mi zong awn 50 val deuh bek pha pan uh hi napi-in missions nasepna ah leitung buppi in a theih zawh ding zah-in om uh hi. Missions nasepna ah Nitumna gamte leh gam dangte’ kikal ah lei (bridge) bangin kikham-a om bangin Korea gam Christiante amau leh amau kimu uh hi. 1973 kumin Billy Graham in, “Korea gam pen Asia gam missions nasepna ah kilotkhiatna mun (launching pad) hi ding hi” ci-in gen-a, tua bang lian hi takpi hi. A nuntakna a bei donga Pasian’ adinga kipiakhia Mr. Kim pen muh theih ding khat hi pah hi.
Mr. Kim mahbangin Korean missionary-te in leitung mun tuamtuam, a haksatna leh a lauhuaina munte tel-in na sem nuam zaw lai uh hi. Korea mite pen kampau tuamtuam sin-a siam dingin a leii uh hoih het lo hi. Mangkam bang a pau uh teh i nuihza dekdek mai hi. Tua pipi mah mun tuamtuam ah kuankhia-in missions sem keiimawk uh hi.
2004 kum August kha sungin ka sang vuah leitung mun tuamtuam pan-a a khuan (furlough) hong ciah missionary nupa kop 40 hong tawlnga uh a, tawlnga i cih hangin nisim-in thu sinna leh kilawmtakna nei den uh hi. Tua nupa kop 40 te tawh sun-an leh nitak-an hong kine khawmsaka, ni simin a mi kikhek denin gen nop peuh gen, dot nop peuh kidong, cih bangin hong ki-omsak hi. Tuate lakah tampite Russia peuh, Romania peuh leh pawlkhat bang UK, USA khawnga missionary a pai peuh na hi ekek mawk uh hi. A pau bang uh siam khol lo pi mah-in kuankhia ngam lel uh a, a veiina uh leh a kipiakkhiatnate uh tungtawnin Pasian in zang mahmah-in lawhcing mahmah lel hi.

Tu Laitak Leitung Khuahun Omzia
          Hih lai ka gelh lian laitak, 2010 kum April kha ni 9 ni, nitak lam nai 1:15 (USA Central Standard Time, 18:15 UTC) lian-in leitung ah mi 6,813,778,597 pha lian hi, ci-in US Cencus Bureau in ciamteh hi (Den deuh mahmah ciangin tu-a sangin tamzaw pah dinga, hih lai na sim laitak bang tampi khang khin ding hi).  Tua mi 6.8 billion lakah 18% sanga tam zaw lote a khangto gamte ah teng uh a, a dang khempeuh mundanga teng uh ahi hi. Nidangin “Third World” khawng, “Developing World” khawng ci-a a kilolo gamte tuhun ciangin a kilawh dan kikhel-in, “Majority World” cih ding kilawm ta hi, ci uh a, zong kici ta mai hi. Wheaton College (Illinois) a missions thu kisinna Intercultural Studies professor (1991 kuma kipan) Dr. Scott Moreau in, “Missions nasepna ah Nitumna gamte a ultun hun uh bei ta hi; tua missionary-te si khin mang uh cihna hi lo a, leitung mundang ate in tua vision hong nei ta-in hong sem uh a hong hanciam mahmah uh hi” (The day of Western missionary dominance is over, not because Western missionaries have died off, but because the rest of the world has caught the vision and is engaged and energized) ci hi.  Korea gam-a missionary a sem a nu leh a pate sung panin Korea ah a suak ngiat, 1998 kum leh  2005 kum kikal-a volume nih a pha  History of Christianity in Asia a gelh Dr. Samuel H. Moffet (Princeton Theological Seminary ah professor sawtpi sem) in, mailam hun missions nasepna ah Asia pen thupi lo thei lo ding hi cih a gen nopna-in, “Asia represents the futue for missions” ci ngiat hi. 1973 kumin Christianity Today in leitung mun tuamtuama missionary-te lakah Nitumna gam pan-a kipuakkhia ahi lo 3,411 om hi, a cihna panin tuhun ciangin 103,000 val om ta hi, ci-in ciamteh hi. South Korea gam pan bekbeka kuankhia zong kum simin 1,100 val den hi, ci hi. 

Korea Gam Christian-te’ Missions Veiina
          Korea gam ah ka om sungin Christian-te’ omzia ka et ciangin a etteh-huai mahmahna uh pawlkhat ka mu hi. A diakdiakin thungetna, sumpi piakna, leh missions veiina/nasepna ah madawk mahmah uh hi, ci-in ka mu hi.
          Korea Christian-te peuhmah thungetna ah i phak zawh nadingin nakpi-a i delh lai mahmah kul ding hi, ci-in ka mu hi. Zingsang tung/phalvak tung thunget (dawn prayer) cih khat pawlpi khempeuh in nei mawk uh a, pastor-te in makaih ngiat uh hi. Khatvei bang Seoul khuapi sung Gangnam/Kangnam a cihna mun-a Sarang Church kici pawlpi ah zingsang thunget ka va kihel ngei hi. Zingsang nai 3 a ka pai uh leh, biakinn dim-in mi na tu zihziah khin mawka, mihing 8,000 val na pha meimai zen hi. La kisa ziahziah, thu kingen zaizai tangial-in zingsang nai 7:00 a.m. pawl-in kiman pan hi. Tua thungetna sunga kihel mi khat bang tua thungetna ah kihel nuam lua ahih manin ihmu lo lianga zan khuavak mawtaw hawl-a hong pai hi, ci uh hi. Ka kitheihpih pastor pawlkhatte in, “Tu zan thu ka ngetnget leh khua na vak mawk!” ci hiauzen uh hi.
          Sumpi piakna ah zong Korea gam thu-ummite citak taktak uh hi. A ngahna uh tawh kizui-in pia tek uh a, Pasian’ tungah thumaan sawm uh hi. Korea gam ka om sunga ka kikhopna pawlpi pen mia  tam khol lopawlpi khat ahi hi. Nipi Ni zingsangin mi 70 kiim khawng pha lel a, pawlpi neu pawl ahi hi (Pawlpi golpen Dr. Paul Yonggi Cho in pastor a sepna Yoido Full Gospel Church hi a, pawlpi mi 700,000 val hi, kici hi. Tua lo pawlpi mi 40,000 val a pha pawlpi nih ah kikhawm ngei ing). Ka pawlpi siapa in, “Ka pawlpi pen gol khol lo hi, ahi zongin cidam-a, pawlpi mite in sumpi maantakin khia uh ahih manin kong huh zo ding hi” hong ci lel hi. Ettehhuai, thupha ngahhuai mahmah hi.
          Missions nasepna. Korea gam-a pawlpi peuhmah missions na a sem lo pawlpi cih bang om lo uh hi. A pawlpi phacia tawh kizui-in a hih zawh zahzah-un missions sem uh hi. Kei’ kikhopna pawlpi bang gol lo ahih manin missionary 4 khahkhia uh a, a sep zawh zah mah-un sem veve uh hi. Pawlpi gol simsimte in bel a zaza-a sim ding mah-in missionary khahkhia ziahziah uh hi. Thanophuai lua mahmah, khatveivei bang, Korea gam-a piang Korea-te hi pah mai lehang, i cih nop hun om tham-a, ahi zongin Korea-te bek in missionary a khah thei, missions nasep a sem thei hi lo-in ei Zomite in zong i hih zawh zahzah-in kisem thei lua mahmah, cih ka phawk kik zel hi.
          Korea gama i sanggam thu-ummite in missions sem lo pawlpi cih bang a om thei dinga a ngaihsun thei mahmah lo uh ahi hi. Missions i sep kei ding leh pawlpi i cih bang ding hi mawk hiam? a ci ngiat uh ahi hi. Tua ahih man mah-in Pasian in thupha pia deuh hi leh kilawm mai hi. “Minghing Tapa in a mangthang mite zong ding leh honkhia dinga hong pai” ahih mahbangin a sihna pan-a a thokik i Topa in a kam nunungpen-a hong vaikhak zong tua mah ahi hi. Ama’ zawhsa nasep, mite a hotkhiatna thu, tua Gospel mah a tangko dingin hong sawl ahih manin tua nasep a semte mi hampha taktak hi a, Pasian’ lungsim a tuah ding mah uh ahi hi.

Korea Gam Christian-te’ Pianzia
          Asia  leh leitung mun tuamtuam-a om gamte tawh kibang lo-in Korea gam ah Christian-te in maipha ngah uh hi. Thu-ummite kineumuh lo-in kimuangmawh se lo hi. A hang tuamtuam a omna lakah tangthu-a thupiang pawlkhat hang hi, ci-in Oxford University a historical theologian Alister E. McGrath in gen hi.
          Korea gam pen Nitumna gamte’ ukna nuai ah om lo-in 1910 kuma kipan 1945 kum dong Japante’ khutnuai-a om uh ahi hi. Japante in nakpi-in simmawh-in bawlsia uh a, a thuakna uh nasia mahmah hi. Tua banga Japan-te’ ukna nuai ah bawlsiatna a thuak laitakun a gam suahtak nadingun nakpi-in hanciam uh a, “Independence Movement” ci-in nakpi-in kitom uh hi. Khatvei bang tua banga a kitomna vuah tampi mah in thahna thuak ngiat uh a, tua banga thahna a thuakte’ lakah Christian-te seh 3 suah seh 1 kihel ngiat uh hi. Tua hun lai-in Korea gam bup mipi za ah khat (1%) bek Christian hi pan hi, ci hi. Tua banga thahna a thuak thu-ummite’ lakah a tamzaw pastor-te hi sawnsawn uh ahih manin, Christian-te peuhmah gam leh minam itte hi, cih min hoih na ngah uh a, tu dongin Christian-te kineumuh, kisimmawh ngam khol lo hi, ci hi.
          Tua bek tham lo-in den-a i gen bangin a gam uh ukcip gawp-a a bawlsia pen Nitumna gamte hi lo-in Japante na hi a, tuate’ khut sung pan a suaktasak pen General MacArthur makaihna nuai-a om American galkapte leh Nitumna gamte hi zaw hi. Tua ahih manin Christian upna peuhmah Nitumna gamte’ biakna, tua mite’ ngeina, leitung mun tuamtuam-a gamkekte’ vanzat hi, ci-in mu lo uh a, a suaktasak mite’ biakna (liberators’ religion) ci-in mu uh ahih manin a thu tel lopi-a pum langpan nopna lungsim nei lo uh hi. A um lote in zong langpan gummawk lo-in simmawh pongmawk lo uh hi.
          Hih a tunga thute ban-ah, Christian upna a kipatcil-a kipanin mipite’ lakah maikai kiguanga mipite mahmah pawlpi nasepna ah a pan den manun pawlpi khang hi, ci uh hi. Tua ban-ah, Korea mite pen lai nei minam khat hi uh a, Kumpi Sejong’ uk sung, 1446 kum pawlin ama’ makaihna tawh mipilte in a bawl uh, a tel nop/a sim nop mahmah Hangul kici lai na nei uh a, mipite tampi in lai na thei uh ahih manin Christian upna leh pawlpi khanna ah huh mahmah hi. Tua hun lai-in Sen-lai (Chinese) kizang mahmah a, mihaute leh miliante bangin Sen-lai bek zang zaw uh hi. Ahi zongin Catholic missions hong tun ciangin Hangul bulphuh zaw-in sang tampi hong uh a, minautaangte in lai hong theihlawh uh hi, kici hi. Tua lai leh pilna sinna sang lam a hanciam Catholic, Presbyterian leh Methodist pawlpite’ hangin Korea gam ah laitheihna (literacy) khang mahmah a, biakna zong khangin pawlpi zong khang pah hi. Korea gam pen 1960 kum te leh 1970 kumte in president a sem Park Chung-hee khut nuai ah khantoh kipan-a, Christian tampite in tua leitung hauhnate mahmah zong Pasian’ piak thupha hi, ci-in um ngiat uh hi. America tawh a kipawlna uh, gam dang mun tuamtuam pana sum lom tampipi hong lutna, Korea mite’ nasep hanciam ngiatna, cihte zong a gam khantohna vuah a thupi mahmah hi a, ahi zongin Korea thu-ummite in Pasian a up manun Pasian in thupha pia hi, ci-in um bek tham lo-in tua bangin gen uh a, tua hangin zong Christian biakna leh pawlpi khang hi, kici hi.

Missions Nasepna ah Haksatna
          Korea mite in missions nasep veii mahmah-in a hat mahmah uh hangin haksatna pawlkhat zong tuak veve tham uh hi. Nitumna gamte bang lo-in Korea pawlpite in amau’ missionary amau mah in khah nuam pah uh hi. Missions organization tungtawn hi lo-in amau’ thu-in missionary khahkhia uh a, mission field a pawlpi phuhte bang uh Korea gam-a pawlpite’ mengsawn bangin ngaihsun thei uh hi. Tua in mimal kidemna, pawlpi kidemna piangsaka sepkhop pankhopna khaktan mahmah hi.
          Tua ban-ah, Korea gam pen minam khat bek a tenna gam, kampau khat bek a kizatna gam (homogeneous)  ahih manin America khawng bang lo-in mi namdangte tawh kisawhkhakna tam lo hi. Missionary-a a kuankhiat uh ciangin a paina gam vua mite’ ngeina thei het lopi-in kuankhia den uh a, kizopna leh kimaingapna, kimuanna leh ki-itna a kip a khan nading haksa tuam mahmah hi.   
          Tua ban-ah, Korea gam-a missionary-te in a zat uh, a lawhcin mahmahna uh ahi, a gam mite mah makaisak pah-a mipite mah bulphuh pah ding hanciam nuam napi uh-in, mun tampite ah a Korea-te mah in thunei nuam, ukna nei nuam-in a nasepna vuah dongkholh mahmah thei uh hi. Sum leh paii khawng len tentan nuam, pawlpi leh nasepna tuamtuam, Laisiangtho sang nasepna leh tagah kepna, cih bang nasepnate ah thunei nuam-in uk nuam den uh ahih manin buaina tampi piangdsak hi.
          Hih bang haksatna a om hangin missions nasep a veii ngiat Korea gama i sanggam thu-ummite pen missions nasepna ah lawhcing lo uh hi, cihna hi peuhmah lo hi. Nitumna gamte in kipawlna tawh semin kipawlna thupisak lua thei, thukhun (regulation) tawh kalsuan lua thei uh hi, ci-in Korean missionary tampite bangin a hun leh a mun tawh kizui-a sep theih ding a hanciam, a lawhcing bang tampi om leuleu uh hi. Den-a ka gen, ka sang vua hong tawlnga missionary nupa kop 40 te tawh ka kithuah lai-un Korea gam bup Laisiangtho teina lam-a panmun nei Global Bible Translators kici-te’ director Sung-chan Kwon tawh ka kimeltheih ngei hi. Amah bang Nitumna gamte’ missions agency khat tawh a sem khawm hi a, tuate tawh nasep pen “zia hau” lua mahmah uh hi, hong ci ngei hi.

Thu khupna
Ka thu hong sau zawzen kik-a, hih zah a “zau” gen ding ka kisa kei liang hi. Bangbang ahi zongin, i lungsim leh i ngeina, i zia i dante i kibatpih mahmah Korea gam-a i sanggam thu-ummite’ missions veiina leh nasep ziate bel etteh tak mahmah hi. Ngahna sangin piakna ah thupha om zaw, ci-a i Topa mahmah in hong hilh ahih manin i zawn ngau bek ultungsak mawk lo-in, i pil loh i siam loh bek gen denkeii lo-in i hih zawh zahzah-a missions i sep ding, i Topa’ hong vaikhak banga Lungdamna thu i puakkhiat kawikawi ding hun mahmah ta hi, tua mah lah i thupha ngah nading lampi hi ding hi, ci-in a kihanthawn hi ni. Topa in thupha hong pia ciat hen.

Dr Zam Khat Kham http://www.facebook.com/zamkhatkham

AMA' KHUT IN HONG LEN

Khuadam mahmah ni khat, naupangno khat leh a pa biakinn lamzuan-in hong pai uh hi. A zandeuh mahmah-in vuk nak kiat mahmah ahihmanin a paina uh tua lampi uh nal mahmah hi. A tuk loh nadingun kidawp mahmah kawmsa-inhong pai uh hi.

Tua naupang in puantungsilh sah thiutheu khat silh hi. Asawt nai lo-a a nu leh a pa in a leisak uh ahi hi. Puanthak ahih ban-ah phalbilpuan lum ahih manin tua puan a silh ciangin nuamsa mahmah hi.  A khut nih-in a puantungsilh ip sawk kawmin apa tawh hong paipai uh hi.

Mun khat a tun uh ciangin a lampi nal lua mahmah ahih manina pa in, “Lampi nal tuak peuhmah veh aw, na khut kong len dia?” ci hi. Ahihhangin naupang bel a ip sawk kawmsa mah-in pai nuam se hi. A sawt lo-in a ipsawk kawmsa mah-in  hong tuk lau mawkhi. 

Na lua khol lo tei ahi ding hiam, hong tho saisai-in, “Nakhut hong len ta ning ei, Pa” a cih kawmin a pa’ khut len-in hong pai leuleuhi.  Tua banga a paipai uh leh, lampi anal mahmahna mun khat tung leuleu uh a, tua naupang hong tuk leuleu hi. A pa’khut len tinten hi napi-in, a letna kip zo lo, khauh zo lo ahih manin hong tukleuleu hi.

Tho kikin tua mun pan-in hong pai suak uh hi. Tawl khat a ngaihsut khitciangin tua naupang in,
“ Pa, nang kei' khut hong len o” hong ci thei ta hi. Tuabangin a pa in a khut a letkip bikbeka kipanin tua naupang tuk nawn peuhmah lohi. Ama’ thu-in kip zo lo a, ama' khut in a pa’ khut a let hangin tua zong kipzo tuan lo hi. A pa’ khut in a letkip ciang bekin lampi bangzah-in nal ta leh,tua naupang tuk nawn lo hi.

Pasian’ tanote ahi eite zong eite’ “letkip” zawh man-a adingtang zo hi lo hi hang. I kip nadinga hong len Pasian ahi hi. Laisiangthoin, “Note upna hangin ni tawp ni ciangin na ngah ding uh hotkhiatna nomau’ aahihna a kilatsak nadingin Pasian in ama vangliatna tawh a hong kepsak ahi hi”ci-in hong hilh hi (I Peter 1:5).  Ei leh ei a kikem zo i hi kei hi; hongkem pen Pasian ahi hi. Hong kem pen Ama’ vangliatna hi a,eite’ vangliatna ahi kei hi. Eite' tha-in i kip zo kei hi.

Tuk theihna mun vive tawh a kidim lampi ah nisim-inkhualzin-a i pai laitak, i kalsuan simin tua Pasian’ khut in eite kiptak honglen-in bittak hong kem den hi, cih i theih ciangin bangzah-in i lungmuangin i tawldamahi hiam! Tua hong len gige khut pen eite hong it luat man-a i mawhna a maitheih nadinga suktukkilh tawh a kikilh ngei khut mah hi laizen hi. Tua khut in honglet laiteng eite’ adingin i patauh nading thu om lo hi. Eite hong tel mahmah ahong it lua mahmah tua Pasian kilensak ni. Khasiangtho tha tawh Ama’ nung a zuite i hi hi. Nuntaktawntungna hong pia a, Ama’ khut sung panin kuamah peuhmah in hong sutkhia zongei lo ding hi (John 10:27-29).

Zingsang i khanlawh sim, ni thak khat i kipat ding sim-in, “Topaaw, Nangmah mah in ka khut hong len in aw,” ci-in ki-ap thei den leng e!

Dr  Zam  Khat  Kham
http://www.facebook.com/zamkhatkham

I NAMBAT A GUAL KUA AHIA LEH?

Zingsang khat, Chicago khuapi sunga hotel khat ah pastorkhat coffee hawp-in tu hi. A zing-an nek kham kuan ta-in dingkhia dinga akithawi laitak a gei a tutphah awng khat ah mi khat hong tu buatbuat-in,

“Tu zingsang tadensa (newspaper) headline na sim kha hia?”ci-in dong hi.

Tua a cih kawm-in a mai vua om tadensa khat la-in, “VanglengKia, Mi 52 Si” (Air Crash Kills 52) ci-a news kigelh lak hi.

“Tu sun lam teh Los Angeles leng ding vanleng a tuang dinghi zen veng aw, lau peuhmah ing. Zingciang zingsang tunga kikhopna khat ah kakihel lo phamawh hi kei leh bel ka vanleng ticket khelkik mai-in meileng zuinuam taktak ing,” ci samsam hi.

Coffee a hawp kawm-un vanleng-a len leh meileng-a khualzinkoi lungmuanhuai zaw, cih khawng kikum uh hi. Pastorpa bel tua sun lamcianga New York lam Buffalo ah vanleng tawh a leng ding hi-in, a ticket khelsawm het lo hi.

Los Angeles lam a zin ding pa in,

“A taktakin ci leng bel, i et i muh zia tawh bel kisaisam-in cin, sihna i cih khawng, tuahsiatna i cih khawng bel, ei hun tunga i“nambat” a cin teh a kipai ding hi lel hi, ci ing,” a cih leh, siapa in tua adipkuat tuak lua mahmah a gei a paupau pa en phei-in,

“Kei zong na thugen hi sa ing. Ahih hang ke’n tua Inambat-te a gual pa thei hi ve’ng,” ci citciat sezen hi.

Tua khualzin ding pa in a lu tung pan a lukhu suah kawmin sabuai tung ah a koihsuk kawmin, um buang um lo buang khat-in pastorpa en phei hi. Hih pa in tua nambat a gualpa thei takpi maw, ahih kei leh a ut bangbanga pau ziauziau lel maw, ci-inlamdangsa-in mit sum pempam liangin en phei hi. A  cih takpi maw, a cih takpi hi lo, ci-a dongdinga a kithawi piatpiat leh, pastorpa in,

“Tua i nambat a gual pa pen midang hi lo-in maw, ka Pa ahive! Tua aih cianga kei lau het lo” ci sawnsawn hi.

Pastorpa in Pasian in eite itna tawh hong kepna, lau nadingleh patauh nading a om lohna limtakin genpih hi. Amah mahmah ahi a, ama’ nambat(ama’ hun ding) ahi zongin i Pa ahi Pasian’ khut sung ah om ahih manin muanhuaimahmah a, a hun lopi-in kimawk sih zenzen lo ding ahihna zong limtak kuppih hi.I Pa in “Nang hun hi ta ei” ci-a i nambat kigual a cin mateng peuhmah a hun lopi,cih bangin tuahsiatna khatpeuh a piang thei ding ahih lohna hilhcian-akhamuangsak hi.

Hi takpi hi. David mahmah in zong, “Ka hunte Nangma’ khutsung ah om hi”  (My times are in yourhands) ci-in Pasian a muanna na pulak hi (Late 31:15). Ama’ nuntakna a et kikciangin lauhuaina vive, sih theih man theih nading vive tawh kidim-a, ahihhangin Pasian in tuate khempeuh panin a suahtaksakna tel lua mahmah hi. Pasian’khut in amah kem-in a nuntakna “hunte” Pasian’ khut sung ah a omna tel mahmahhi. A beisa hun khempeuh a amah a kem tua Pasian mah in a mailam hunte khempeuhah zong kem lua mahmah ding cih zong tel hi. “Topa pen tuucin-a a cing Pa” ahihna tel mahmah hi. Tua upna leh lungmuanna mah tawh, “Hoihna lehhehpihna/lainatna in ka nuntak tawntungin kei zui taktak dinga, Topa’ inn sungah a tawntungin ka teng ding hi,” ci-in lungmuang takin na pulak hi (Late23:6).

 Eite in zong hih khamuannaa nei thei lua hi hang! Inuntakna leh i hunte khempeuh, eite in nuntak tawntungna i ngah nadinga sihnathuaka tua sihna pan gualzawhna tawh a thokik Zeisu Khazih, i Topa’ khut sungah om hi. Tua i Topa pen a khut a baan khawng “kham” cih bang, “zaw” cih bang aom ngei lo Pa ahi hi. Ni khat ni teh bel i nambat/hun hong tun hun hong omdinga, tua ni tua hun ciangin i nambat a gual Pa, i hunte a seh Pa pen Amah himawk ahih manin lungdam tak leh lungmuang taka i pai ding hi lel hi.

Na nambat a gual Pa kua ahi hiam? (Who puts up yournumbers?) Na nambat a gual Pa na thei nai hiam? Na thei taktak hiam? Na muanghiam? I hunte Ama’ khut sung ah om hi.

Dr  Zam  Khat  Kham https://www.facebook.com/zamkhatkham

KHUAMIAL LE KHUAVAK


Khatvei, 2010 kum hi ci ngel ing, innlam ciah dingin ka omna St. Louis khua panin Los Angeles lam zuanin American Airlines ka tuang hi. West Coast lam ka tun kuan, Sierra Nevada Mountains kuamteng ka tun laitak ka khuadak leh, khua lah pha mahmah ahih manin, ka veiilam ka taklam huih lakteng kimu suak heuhau hi. Khuavak mahmah-in nitang silsel a, etlawm mahmah hi.

Tua lai mun pan a gamla lua lo ka nuailam uh mun khat ah meiilom khat kimu thei a, huih nunna zui-in damdamin kikhin litlit hi. Ka vanleng tua meiilom sangin sang len zaw ahih manin a tung pan a kimuh zia pen pat lom maw, puankang lom khat maw, lukham kang lom khat maw, huih laka leng kawikawi tawh kibang hi. Tua meiilom pen ka tutna pan ka veilam pian khat a om hi-in, tua meiilom bek hi lo-in a nuai a om leilak kuamzangpi (valley) zong kimu thei hi. Ko omna huih lak, tua meiilom omna tunglam ah ni tang silsel hi napi-in tua meiilom in a liah khakna leilak pen liapcip-in mial ngeungau hi. A tunglam ah ni tang mahmah napi-in a kikal ah meiilompi khat in dal ahih manin ni peuhmah kimu lo-in liap diaiduai hi. Liap khipkhep hi.

Tua meiilompi leitaw lam ah damdam-in kikhin-a, tua banga a kikhinna hangin a den mahmah-a a mial khipkhepna mun pawlkhat damdam-in hong vak denden hi. Ka vanleng uh tua mun ah tawlkhat bang a khawl dide thei hi leh,denlam-a liap cip tua kuam khempeuh ah ni tang kika a vak kik lam mu kha ngel dingin ka ki-um hi.

Vanleng tawlet (padenpauh) pan-a ka muh tua nitang leh meiilom, tua a liap leh a vakte ka et-et kawmin ka lungsim sung ah thu pawlkhatka ngaihsun kha hi. Tua Sierra Nevada kuam-a om mite’ adingin tawlkhat sung nitang cih bang peuhmah kimu kha lo-in a kuam buppi-in liapcip-in mialcip hi. “Ni” a kici mahmah mu kha lo uh hi. Ahih hangin kei’ omna pen tua meiilompi sangin sang zaw ahih manin amau tung ah zong ni tang lua mahmah ahih lam ka mu thei hi—meiilompi khat in a liah hi bek hi. Amau’ omna mun kiimteng bek a liap hi-in, mu thei uh hi leh, a mau kiang pan a gamla lua lo munte ah ni tang lua mahmah, cih zong thei ding uh hi. A omna uh niam-in a tunglam pan-a muhna nei thei lo uh ahih manin kei’ muh bangin mu thei lo uh hi.

Mihing i hih manin, khatveivei, i nuntakna ah Pasian’ hong itna nitang i muh theih loh hun om thei lua hi. Pasian in hong it lo hi lo-a a mu thei lo i hihi. Pasian’ itna ni a tang lo hi lo a, bang meiilompi hiamkhat in hong liah hi thei hi. Eite in i muh theih pen lungkhamna meiilompi, Pasian mahmah muan zawh loh up zawh lohna meiivom lianpi, i mailam hun ding khawng ngaihsunsun-a lungkhamna meiilompi, tu laitaka i tuahkhak dahna kahnate hanga khuamialpi tawh a kibang lumkham mangbatna meiilompi, i nawkkhak haksatna tuamtuamte hanga meiilompi tawh a kibang lungkiatna meiilompi peuh hi thei dinghi. Bangbang meiivom meiikang lompi in a liah phial zongin Pasian’ hong itna nitang pen a tan ngei-in tang den hi, cih mangngilh kei ni.

A Tapa a hong piak donga Pasian in hong itna, ni khat niciangin Ama’ omna ah eite hong la a, Amah tawh a tawntunga i man khop nading hong itnate khatveivei, tawlkhatkhat sung, kimu thei lo kha pak thei mah dinghi; ahi zongin tuate in Pasian in eite hong itna kikhelsak tuan lo hi. Hong itngei mah-in hong it den hi. Hong hehpih ngei mah-in hong hehpih den hi. Hong lainat, hong khuatuah ngei mah-in hong lainat den-a hong khuatuah den hi. Bangmah peuhmah in Pasian in eite hong itna a khel zo ding hi lo hi.

“Christ in hong itna panin eite kua in hong khenkhia zo dinghiam? Lungmanna, haksatna, bawlsiatna, kialna, silh ding kisapna, lauhuaina, namsaute in hong khenkhia zo ding ahi hiam?...Hong khenkhia zo kei ding hi. Hihte khempeuh ah eite hong it ama’ tungtawnin gualzote sang i gualzo zaw hi. Ahang in, sihna le hinna ahi zongin, vansawltakte le dawite ahi zongin, tu hunle tu nung ciang ahi zongin, vangliatna khatpeuh ahi zongin, a thukna leh a sanna ahi zongin, a kipiangsak nate khat beek in i Topa Christ Jesu sunga om Pasianhong itna panin hong khenkhia zo kei ding hi, cih ka kipsan takpi hi” (Romans8:35, 37, 38, 39, ZIV).

Tua ahih manin hih thu khat i phawk gige ding hi: Eite’ tungah bang meiivom bang meiikang a kaii zongin tuate’ tung ah (tuate’ khen ah—beyond and above) Pasian’ itna ni tang tawntung den hi!

Dr  Zam  Khat  Kham
https://www.facebook.com/zamkhatkham

A GUALZO LE A LAWHCING MITE' NEIH QUALITY NAM SAGIH BY DR CIN DO KHAM!

Thulu  tawh  kisai  Christian  Muhna
A  gualzote  i  cih  in  Pasian  in  ama ading  A  Koih, A  khensak  sa  mun  a  tung  zote  cihna  hi. Achieving  God's   Given  Destiny, Pasian  in  hong  hihsak  nopna,    hong  kamciamnate  a  tungtun  zote  hi.  I  nuntakna,  i  ngimna   i  tun  nai  hiam. Lamkalah  omlai  maw.  A   gualzote  i  et  ciang,  ngeina  hoih  kibang pawlkhat  na  nei  uh  hi.

1.   Amau  le  amau  kithei  hi ( They  know  who  they  know )
      Mi  a muangmawhte  pen  amau  mahmah  a  muanhuai  lote           hi. Samuel   Johnson in  " Almost  every  man   wastes  part        of  his  life  in  attempts  to  display  qualities  which he does  not  possess  and  to  gain  applause    which  he  cannot  keep"  ci  hi.  Kipawlna  hi  taleh  mimal  hi  taleh  gualzawhna    le  khantohna   a  pualam   pen  a sunglam  in  a bat  kei   leh  picing  lo ding  hi.

2.   A  cidam  hihna  nei  uh  hi  (  They  have  healthy  self  identity )
      Many  people  define  who  they  are  based  on  the opinion  of  others. Mi  tampi in                   amau  tungah mite muhna   tung  tawnin  amau  le  amau  kiseh  uh  hi. Ph D  neitungte 
      a  pilna  uh  lak  nuam  ngiat  uh  a,  Ph D  luipite'n   bel  Doctor  hong  ci  kei  un,  cici                 phial  uh  hi.  A  pil  taktakte  kiniamkhiat , 1994  kum,  Doctor  ngah  tung   lai-in  biakinn       khawngah  introduction  hong  kibawl  ciang  Doctor  hong  kici kei  kha  leh  cih  lungsim         kinei     gige  hi.  A  sawtsawt  ciang  a buaih   min  lian  sangin  a  quality  phamawh  kisa         zaw  ta  hi.  Hih  buaih tawh     kituak  pilna  ka  nei  mah  hiam.

       Asia  gam  mite'n  namneu  lungsim  nei  uh  hi.  Lungsim  galdona  lel  thei  uh  hi.  Tua  
       hang  mahin  i  hih  zah  ding  kihi  zo  lo  pah  hi.  Asia  mite  a hai  hi  tuan  lo, Mangkang
       te  a pil  hi  veva  tuan  lo.  Kang  hiahua  napi'n  a  hai  mahmah  tampi  om  veve  uh  hi. 
       Kawlgam/Zo  khuak  zong  a  niam  na  hi  het  lo  hi.  UK-a  tedimte  Lianpu  ( Nang  
       Suan  Lian ) pen  Olympic  building   ding  a  lam  lakah  kihel  khat  hi. Tua bang panmun
       sang, pilna  sang  pipi   a  nei  zong  i  om  veve  hi.  Amau  system  sungah  lut  vet  le'ng
       mi  nuai-ah  ki-om  tuan  het  lo  hi.  US  tung  nupi   pawlkhat  bang  Mangpau  siam 
       loh dinga  khensatsa-a  hong  pai  uh  ahih  manin  Mangpau  siam  lo  pah.  Tua  mah 
       banga  guallelh  dinga  khensat  khin  pawlkhat  i  om  hi. Galdo  nailo,  gal  lelkhin  mi
       honpi  khat  ki  om,  hehpihhuai  ka  sa  mahmah  hi.  

       Tua  ni  ciang  Pasian  in  Mangno  dinga   kong  bawl,  Mangno  mahin  na  suak  hiam,
       ci'n  hong  dong  ding  hi.  Midangte  tawh  kitehkakna  tawh  buaibuai  nawn  kei  ni. 
       Ei  line  ahi  lo,  i  kivaklohna  khatah  bang  zah  ta-a  i  hanciam  zongin,  Lawhcing  ngei
       lo  pawlkhat  om  hi.  Kei  zong  la  ka  uuk  mahmah  hang,  siam  hiau  lo  hi'ng.  La  khat
       sungah  key  3  vei  bang  laih  kul.  Hih  nu/pa'n  la  sa  kei  leh  Pasian'  minthang  zaw  
       ven  teh  aw,  a ci  ki  om  phial  ding.  Bang  kivakna  Pasian  in  hong  pia  hiam,  cih  i
       kan  ding  kisam  mahmah   hi.  

3.    Muhkholhna  tawh  nungta  hi: Mailam  en  sa-in  kalsuan  uh  hi.  Tup  le               ngim  kician   nei  hi.   ( They  are  visionary: They  are  forward  looking___         Goal  Oriented ) 
       Tu-a  dinmun  ah  om  suak  ding  ki-umlo  hi'ng.  Taihinn  i  lam  laitak  bukno  sungah 
       om  pen  nuam  lel  hi.  " They  begin  with  the  end  in  mind. "  I  makhup  ding  lungtup
       a  koihin  kalsuan  ding  hi   hang. " Leaders  are  architect. "  Makai  i  cihte  pen  innlam
       te  bang  hi.  A  lam  ding  uh  inn pen  Blueprint  tawh  lungsim  mit  tawh  mukhol  thei  
       uh  hi. 

       Kum  15  ka  phak  a  kipan   leitung  kimvel  ding  cih  genpi-a  ka  gen  hi.   Ka  gei-ate'n
       zadah  mahmah  khin  liang  uh  hi.  " They  see  beyond  what  the  average  person  
       sees. "  A  gualzo  i  cihte  in  mite  muh  sang  a  gamla  zaw  mu  uh  hi.  Tu  laitak  haksa
       ka  sak  hang  nikhat  ni  ciang  tua,.....ding  pa  hi'ng  ci-a  i  nuntak  ding  kisam  hi. 

       " See  the  picture.  The  best  is  yet  to come "  A  golzaw-a  muh/et  theih  ding  kisam
       hi.  Haksatna  bangzahta i  thuak  hang  ei  ading   na   a  hoih  penpente  hong  pai  ding
       om  lai  hi   cih   i  lungmuan  ding   kisam  hi. 

        A  beisa  kum  4  lai-in  huhna  hong  kingen,  ansai  khat  zuak  kipan  ding, teng2 kisam
        ci  hi.  Ke'n  tua  teh  ansai  kipan  ding  na  hih  leh  Zangkong  khua  sunga  an  limpen
        kizuakna  sai  piangsak  ning  na  cih  leh  tua  azian  teng2  hong  pia  ding,  khantawn-a
        lamgei-ah  anzuak  sawm  na  hih  leh  hong  pia  lo  ding  hi'ng  ka  ci  hi.  

        US  tun  zawh  kha  6  sungin  Pawlpi  khatah  associate  pastor  ding  hong  kisam  hi. 
        Thangah  taka  thu  ka hilhhilh  leh,  ka  man  ciang,  bang  ahia  na cih nop, ci-in  
        hong  ki   dong  mawk,  nuam  hiau    kei  ei.  Mangkangte  khat  in  " You  speak  
        good   English, " hong ci  leh  a  patna  lamah  kinuam  napi'n  a  sawtsawt  teh  tua 
        bang  hong  cih  uh   ciang,  a  siam  ngeilo  dinga  hong  na  sehsa  nai  vevua  maw  cih             kul  hi. 

         Na  pianna   khua  neu  muh  ke'n,  ci'n  Pasian  in  hong  hopih. Angtang  zaw  in, hong 
         ci  hi.  Celebration  your  uniqueness. Tua  a  kipan  kilamdang  hi ngiat  ding   cihna  hi.

         Mihing  ngeina  le  pianzia  kanna  Anthropology  Field  ah ngeina  tawh  kisai  dawl 3
         om  hi.  Leitung  mihing  khempeuh  universal  humanness  ah  kibang  i  hih  manin  i  
         kituamna  vun  bek  a  kilamdang  ahi  hi. Tua  khit  zawh,  pi muh  luatna  nei  nawnlo 
         hi'ng. " Perspective  is  everyting. "  No  a  vom  milmela  nong  muh  uh  hangin  hong 
         bawl  Pa  in  no  sang  a hoih  zaw-a  hong  mu  ding  hi,  ka cih  leh  Mangkangte thukim
         lua  uh  ahih  manin  khutbeng  ziahziah  uh  hi.  Kei  suakta  ka  hih  cianga  hong  mute
         zong   suakta  uh  hi. 

4.     A  ngim  le  a  sep  khat  mitsuan  cinten  uh  hi: A masa  leh  a nunung 
        ding     khentel   in  na  sem  uh  hi. ( They stay  focused: The  set  and 
        keep  priorities ) 
        Uuk  a  hau  luate  gamla  tung  lo.  Focus  pen  thupi  mahmah   hi.  Olympic  champion
        i  cihte  pen sun  tawh, zan  tawh  tua  lian  mah  sem  uh  a,  tua  mah  pen  haipih 
        zo  uh  hi.  Billy  Graham  zong  Pasian  nasem  lakah  a  gualzo,  lawhcing  pen  hi.  
       Gupna   thu   bekbek,  Jesu  in  bang  gen  cih  bekbek  gen  hi. 

5.    Lungkipna  leh  cihtakna  nei  uh  hi. ( They  have  determination  &                        Perseverance ) 
       Ut  buang  utlo  buang, khentatna  nei  siang  lo  indecisive  mi  in  gamla  tung  hetlo hi. 
       Na  khempeuh  hih  a  ding  zian  ning  ei  a ci, risk  taker  te  bek  mah  masuak  zo  uh hi. 
       Nungakpi  pawlkhat,  a  hoihzaw  khat  hong  pai  kha  leh  ci-a  risk  la  ngamlo  uh  ahih  
       manin  a  hicipi  suak  uh  hi. Leitung  kimvela  ka zinzin   phial  hangin  ka  khuak  hoih  lo
       hi. Mi  minthang  7  lakah  kihel  ding  ci-in  ka  neu  lai  in  ka  gen  ngei  hi.  Stageshow 
       uuk  lua  mahmah  ka  hih  manin  sum  leitawi   lianga  stageshow  va  en  zen  hi'ng.  Tan
       10  zong  3vei  ka  phi  khit  ciang    zo  zo  pan  hi'ng.  Lungkia  theilo  pa  hi'ng.  Kumkik  
       ah  phi  ding,  ka  zawh  mateng  phi  ding  a  ci  hi'ng. 

        Pilna  taktak  lecture  tawh  kingah  lo  hi.  Sangnaupangte  tawh  ki-challenge  kul.  Not 
        spoon  feed.   sikkeu   tawh  kitulh  hun  hi  nawn  lo  hi.  Cihtakna  leh  lungduaina  kisam
        hi.  " The  winner  never  quits. the  quitter  never  wins " cih  paunak  a  om  bangin  a  
        gualzote  cikmahin  lungkia-a  pusuak  lo  a,  lungkia-a  a  pusuakte  cikmah hunin  gualzo
        ngeilo  uh  hi.  Champion  nakguhngek   kitan  lianga  traning  omlo-a  champion  kisuak 
        lo  hi.  

6.    A  mau  in   a  ngimna  khat   adingin  a  neih  uh  piakhia  ngam  uh  hi.
       ( They  are  willing  to pay  the  price ) 


7.    Mi  thuhilhna  a  sang  thei  dingin  lungsim  puak  nei  uh  hi.
       ( They  keep  a learning  and  teachable  attitude )
  

       A khangto gamte  ah  naupangno  khat  gen  nangawn  ciamteh  tangtang  uh  hi. 
       ' Learn to  think  on  paper.'  Idea  neu  khat  pan  na  lianpi  hong  piang  thei  ahih  manin
       i  ngaihsutna  idea  te  lai  mah  tawh  khum, ciamteh  ciatciat   ding  kisam  hi. Tua  hi leh
       i  kisap  ciang  ki-en  thei  kik  dinga  lem  mahmah  hi.

       Ei  mite  i  zawnna  pen  sum  le  paai  zawnna  hi  loin  ngaihsutna  ( idea )  zawnna  hi. 
       Leitung  hong  kipia  zonga  bangmah  suahlo  ding  hi  hang.  Tua  banah  kiniamkhiatna
       leh  hilh  theih  sawn  ding  lungsim  neihna  kisam  lai  hi. Tua  banah  supna  leh  guallelh
       na  a  thuak  siamte  in  gualzawhna  thupha  ngah  hamtang  uh  hi.  Christian  upna  
       sungah  omin  Topa  Jesu  honpa,  gumpa-a  i  san  pen  a  tomin  ci  le'ng  Hell  sung  tung
       nuam  lo  i  hih  cianga  van  gam  i  tun  nop  hang  hi.